Het Westen is minder slap dan u denkt

Volgens Frits Bolkestein, gisteren in de Telegraaf, is het Westen te slap geworden, mede uit een sterk schuldgevoel over kolonialisme en imperialisme, een erfenis van het christendom. Hij ziet die stelling bevestigd in de onwil om een eind te maken aan de piraterij bij Somalië, waarvoor wel westerse hulpacties tegen de honger worden georganiseerd, maar waar de zeerovers en gewapende bendes die van het land een puinbak hebben gemaakt ongemoeid worden gelaten.

Het is een stelling die je in conservatieve kringen vaker hoort en die ook plausibel klinkt. In de progressief-christelijk geïnspireerde wereldjes van de ontwikkelingshulp was het lang gebruikelijk alle ellende aan het rijke Westen toe te schrijven en de ogen te sluiten voor alle gewelddadige stammenstrijd en wanbestuur van potentaten in de Derde Wereld. Jan Pronk stond er vroeger model voor. Ik zeg met opzet vroeger, want hoewel Pronk nog steeds een icoon in de ontwikkelingscircuits is, heeft zijn denken nooit stilgestaan. Al voor de decembermoorden wees hij op de gevaren van Desi Bouterse en zag hij weinig in deze 'sterke man' die in Suriname het anti-Hollandergevoel exploiteerde. In de jaren negentig werd hij ook voorstander om in sommige gevallen op humanitaire gronden militair te interveniëren (bijvoorbeeld op de Balkan en in Afrika, waar toen in Rwanda en Burundi een volkenmoord plaatsvond). Maar het is waar, ook daar speelde het schuldgevoel weer een rol. Je kreeg toen zelfs discussies dat het Westen 'schuld' had als het in zulke gevallen bleef toekijken en niet ingreep. Zuiver uit economisch eigenbelang ingrijpen werd nog steeds fout gevonden.

Bolkestein signaleert iets wat zeker heeft gespeeld en dat in Nederland ook sterk is geweest. Is geweest, want ik vraag me af of dat schuldgevoel nog wel zo sterk is en of het ooit voldoende verklaring heeft geboden op de vraag waarom het Westen soms wel (in Irak/Koeweit en Bosnië) en soms niet (zoals in Rwanda) heeft ingegrepen. Mijns inziens heeft Amerika, waar God nog een veel belangrijker plaats inneemt dan in het seculiere en ontkerkelijkte Europa, van zulk schuldgevoel niet veel last. Het hele Westen 'slap' noemen gaat dan ook te ver, want de Amerikanen hebben niet geschroomd om militair in te grijpen als zij dat noodzakelijk vonden, en dat ging bepaald niet met de hand op de rug. Uitzondering was de Kosovo-oorlog, toen de Europese landen een stem in het chapiter hadden en over elk militair doel eerst een vergadering moest worden belegd. Maar dat laat de verdeeldheid van het Westen zien, en de moeilijkheden van het in bondgenootschappelijk verband oorlogvoeren. De Europeanen waren toen vooral van God los. Alleen Tony Blair is later tot het katholicisme bekeerd, maar zijn spindoctors deden niet aan God en '68ers als Gerhard Schröder en Joschka Fischer hadden er niks mee. Zij zetten de Bundeswehr aan het werk, op politiek-humanitaire gronden, maar ook omdat zij vonden dat zij op grond van hun eigen pacifistische verleden het meest geschikt waren om Duitsland weer als 'vredesmacht' op de kaart te zetten. Duitsland is vanwege het nazi-verleden echter een geval apart. Landen als Engeland en Frankriijk en zelfs Nederland (dat in Afghanistan van zich afbeet en koloniale oorlogen heeft gevochten) zijn niet per definitie 'slap', en als het koloniale schuldgevoel al sterk is, dan komt dat minder door het christendom dan door het wegvallen ervan. Dan is niet God, maar een vaag progressief-liberaal humanisme daaraan 'schuld'. Een progressief humanisme dat onder vuur ligt en waarin allang niet meer wordt geloofd (zie alle hoon die linkse 'Gutmenschen' in de rechtse blogosfeer ten deel valt).

Ik denk niet dat ze in het niet-westerse deel van de wereld het idee hebben dat het Westen 'slap' is of nooit van zich afbijt. Wel is het zo dat de westerse strijdmethoden 'laf' worden gevonden. Het Westen voert zijn oorlogen met modern materieel, gericht om zo min mogelijk doden te maken, onder de burgerbevolking van de tegenpartij, maar vooral onder de eigen soldaten. Sinds de westerse strijdkrachten zo'n overweldigend technologisch overwicht hebben, vallen er altijd - héél oneerlijk en disproportioneel - veel meer doden bij het andere kamp dan in de eigen rijen. Het kan zijn dat dat laatste weinig 'respect' inboezemt bij slachters van het type Saddam, die met hun eigen gewelddadigheid koketteerden. Ook Stalin en Mao maakten gebruik van het incasseringsvermogen van het eigen volk en lieten zich erop voorstaan hoeveel slachtoffers ze konden maken, met name in eigen kring. Maar de westerse oorlogvoering is ondertussen bepaald niet mis. De Israëlische strijdkrachten worden overal gevreesd. Amerika is het enige land tot nu toe dat atoomwapens inzette, en als het eenmaal vecht, is het bepaald niet zuinig met bommen en raketten. Zelfs de heilige Barack Obama doet daaraan mee; in Afghanistan en Pakistan voerde hij in het geheim het aantal aanvallen met 'drones' op. Van christelijk schuldgevoel is daarbij niets te merken. Niemand zal George W. Bush voor 'slap' hebben aangezien, behalve dat hem kwalijk is genomen dat hij niet in Vietnam heeft gediend. De hele twintigste eeuw laat zien dat democratische landen enorme slachtpartijen kunnen uitvechten als hun existentie op het spel staat, en dat het voor democratieën moeilijker is dan voor militaire dictaturen om tussentijds vrede te sluiten als dat machtspolitiek beter uitkomt. Integendeel, het kwaad moet met wortel en tak worden uitgeroeid, of beter nog: met gebogen hoofd voor de (humanitaire) rechter worden gebracht, zodat de hele wereld kan zien dat de mores veranderd zijn. Het idee dat het Westen slap is, draagt bij aan de onderschatting van de eigen kracht. En dat christelijke schuldgevoel moeten we niet overschatten. Als de eigen partij werkelijk wordt uitgedaagd en aangevallen, slaan mensen als ze de militaire middelen hebben (en het Westen heeft die) keihard terug en ligt de schuld altijd bij de ander, of je nu christen bent, liberaal, socialist, humanist, 'ietsist', of postmodern nihilist.