Onder filosofen

Geen categoriejul 14 2013, 17:44
Vanmiddag was de laatste aflevering van Het Filosofisch Kwintet van dit seizoen, waarin het thema Identiteit centraal stond. Vandaag ging het over 'beeldvorming'. Hierbij ging het om vragen als: Wie verbeelden we ons dat we zijn? Hoe modelleert het leven zich naar dat beeld? Wanneer worden beelden belangrijker dan werkelijkheid? En: wat doen sociale media met onze identiteit en hebben we daar nog invloed op?
Deze keer was het echt een filosofisch onderonsje. Naast presentatrice Polak en vaste gast, sociaal-filosoof Verbrugge, waren er maar liefst drie andere filosofen opgetrommeld: sociaal en cultuur filosoof René Boomkens, cultureel antropologe Ike Kamphof en de Vlaming Bart Pattyn. Wéér allemaal filosofen uit min of meer dezelfde hoek en geen taal- of wetenschapsfilosofen of andere bèta wetenschappers. Misschien dat de samenstellers bij het thema van volgend jaar daar wellicht wat meer evenwicht in zouden kunnen brengen? Dat zou de discussie zomaar eens aardig kunnen verlevendigen. Want ook deze aflevering vond ik weer teleurstellend.
Dat lag niet zozeer aan Polak of Verbrugge, maar de discussie bleef maar rond de pot draaien. Vooral Pattyn was voor een leek nauwelijks te volgen en ook de bijdrage van Kamphof vond ik weinig overtuigend. Wie veel beter uit de verf kwam was Boomkens, die in elk geval duidelijke taal sprak.
Zo wees hij op de rol van de televisie als belangrijke bepaler van beeldvorming. Ook wees hij er op dat daardoor de rol van personages steeds belangrijker is geworden, Mensen kunnen niet alleen lezen of horen wat iemand zegt, maar hem ook zien. Polak noemde dat 'de virtualisering van de werkelijkheid'.
De discussie ontspon zich over de vraag wat iemand tot 'held' maakt. Grappig was, dat uit onderzoek zou zijn gebleken, dat de Nederlander over het algemeen erg tevreden is over zichzelf, maar niet over de wereld om hem heen (en dus de rest van zijn landgenoten). Daarbij merkte Kamphof op dat de identiteit voor elke Nederlander verschillend is en wees op de invloed van sociale media als Facebook. Ze verklaarde: "Facebook is wel heel erg een netwerk, denk ik". Tja, dat klinkt niet erg overtuigend, zeg ik dan. Over open deuren gesproken.
Interessanter was de opmerking van Boomkens dat we door internationale ontwikkelingen niet meer onschuldig kunnen zeggen 'ik ben Nederlander'. Nu ben ik het daar niet helemaal mee eens, maar interessant is dat standpunt wel, omdat hij in feite daarmee zegt dat een nationale identiteit sterk afhankelijk is geworden van wat er buiten ons land allemaal gebeurt. De (commerciële) televisie speelt daarbij in zijn ogen een grote rol. Hij vond zelfs dat de televisie tot een chaotische en versplinterde samenleving heeft geleid.
En natuurlijk proberen media, vooral televisie, een bepaalde beeldvorming te sturen, denk alleen maar aan ons onvolprezen NOS journaal. Ik vond het jammer dat de discussie over dit wezenlijke punt -'wie de media bezit, bezit de publieke opninie'- niet echt van de grond kwam, ondanks verschillende pogingen van de gespreksleidster daartoe.
Wel noemde Boomkens het typerend voor de moderne tijd dat 'klokkenluiders' (Assange, Snowden) de moderne 'helden' zijn geworden. Die ontwikkeling juichte hij toe, want het maakt duidelijk dat mensen nu weten dat zij uiteindelijk via sociale media in staat zijn om 'de regie' over te nemen. Hij poneerde de vraag: 'waar zit de werkelijke machthebber?' Het zou interessant geweest zijn als dit punt nader uitgediept zou zijn geworden, maar door de inbreng van theoloog-filosoof Pattyn, gebeurde dat niet. Pattyn zei direct dat er geen 'personen' achter zaten, maar een bepaald dynamiek (whatever that may be). Ja, wie zo vaag in het rond kletst, slaagt erin elk zinnig debat stuk te slaan. Teleurstellend.
Verbrugge's conclusie sprak dan ook boekdelen: 'we zijn kinderen van onze tijd'. Nou, die wijsheid kunnen we in onze zak steken.
Ga verder met lezen
Dit vind je misschien ook leuk
Laat mensen jouw mening weten