De hervormingen van Rutte en Samsom

Hun ambitieniveau lijkt een stuk hoger dan het op de winkel passen, dat sommige recente kabinetten is verweten. Zo zagen we in relatief korte periode een pensioenakkoord, een woonakkoord, een zorgakkoord, een arbeidsmarktakkoord en daarnaast nog een hoop andere aanpassingen.

Al die akkoorden zijn moeizaam tot stand gekomen en gebaseerd op ingewikkelde compromissen in de polder (overleg met werkgevers- en werknemersorganisaties), die daarna nog eens dunnetjes over werden gedaan in de politieke arena. VVD en PvdA gingen in zee met de “gedoogpartners” D66, Christen Unie en SGP. Deze partijen waren in ruil voor allerlei toezeggingen, bereid om de hervormingen van VVD en PvdA door de Eerste Kamer te loodsen.

Met name D66-leider Pechtold wist te scoren door zijn bijdrage aan verschillende economische hervormingen. Het leverde hem de prijs op van “liberaal van het jaar” door de JOVD. D66 staat de laatste tijd hoog in de peilingen, waarschijnlijk omdat veel burgers blij zijn dat er eindelijk eens wat gebeurt in de steeds instabieler wordende politieke arena. Maar wordt er nu echt hervormd, of zijn Rutte en Samsom vooral bezig met polderen en het moeizaam in stand houden van een gekunsteld rechts-links evenwicht?

Laten we de hervormingen van de arbeidsmarkt nader beschouwen. Tenslotte waren het de hervormingen van de arbeidsmarkt door bondskanselier Gerhard Schröder (Agenda 2010, Hartz IV e.d.) die van Duitsland de banenmotor van Europa hebben gemaakt. Overigens zijn die hervormingen (die grofweg neerkwamen op een sterke liberalisering van de arbeidsmarkt en het afbreken van een aantal sociale voorzieningen) nog steeds omstreden, vooral omdat zij geleid hebben tot armoede onder een deel van de werkenden. De Große Koalition van Angela Merkel (CDU) en Sigmar Gabriel (SPD) die sinds enkele maanden aan de macht is, wil hieraan het één en ander veranderen, o.a. door de invoering van een minimumloon. Dat is sociaal, maar daardoor zou de grondslag van het nieuwe Duitse Wirtschaftswunder wel eens kunnen verzwakken, zeker in combinatie met de desastreuze energiepolitiek van Merkel. Hoe het ook zij, Schröder legde met zijn neoliberale hervormingen de basis voor de Duitse banenmotor. Kunnen we zoiets ook verwachten van de arbeidsmarkthervormingen van Rutte en Samsom? Op 1 juli 2014 gaan de eerste aanpassingen van de arbeidsmarkt in. De belangrijkste daarvan is, dat de werkgever voortaan in een contract van zes maanden of korter geen proeftijd meer mag opnemen. Wat een “geweldige” hervorming van onze polderaars. Personeelsmanagers kunnen dit eenvoudig omzeilen, door de sollicitant voortaan een contract van zes maanden en één dag aan te bieden.  Lood om oud ijzer dus.

Per 1 juli 2015 gaan er meer aanpassingen in werking. De gedachte hierachter (vooral van de PvdA en de bonden) is dat mensen met een tijdelijk contract meer kans moeten maken op een vaste baan. Daartoe worden er wat zaken aangepast in de contractketen. De belangrijkste is dat je iemand nog maar twee jaar tijdelijk in dienst mag houden in plaats van drie jaar. Een nieuwe contractketen gaat pas in na een onderbreking van zes maanden, in plaats van drie maanden nu. De bedoeling hiervan is dat flexwerkers meer kans maken op een vaste baan, maar het zou wel eens averechts kunnen uitwerken. Ook nu weer is de ontsnappingsroute voor personeelsmanagers kinderlijk eenvoudig: drie maal een contract van zeven maanden en daarna weer een andere flexwerker aannemen. De meest essentiële reden waarom werkgevers in Nederland mensen niet snel in vaste dienst nemen, is de extreem lange doorbetalingsplicht voor de werkgever van het loon bij ziekte van de werknemer (minstens twee jaar). Dit  is kennelijk niet eens ter sprake gekomen. Zolang dit het geval is (in tegenstelling tot de ons omringende landen, waar langdurige ziekte nog collectief verzekerd is) zullen werkgevers in Nederland m.i. terughoudend blijven in het aanbieden van een vast contract. Het kabinet zal verder nog de WW-uitkeringen inkorten en verlagen en daardoor komt er ongetwijfeld meer druk op de werkzoekenden, maar zijn er straks ook meer banen voor hen?

Omdat onze polderaars ook iets leuks wilden doen voor de werkgevers, kregen die versoepeling van het ontslagrecht. Laten we in het kort doornemen wat dit inhoudt. Op de eerste plaats komen er duidelijk te onderscheiden routes bij ontslagaanvragen: het UWV bij bedrijfseconomisch ontslag en langdurige arbeidsongeschiktheid, de kantonrechter voor alle in de persoon gelegen oorzaken.

In plaats van de ontslagvergoeding, komt er een transitievergoeding en die ligt een stuk lager dan de huidige vergoeding volgens de kantonrechtersformule.

Toch een voordeel voor de werkgevers? Zoals altijd, zit “the devil in the details”. Ten eerste blijft de preventieve ontslagtoets overeind, een typisch Nederlandse anomalie in Europa, waardoor het moeilijk is iemand te ontslaan zonder vooraf toestemming te vragen (bij kantonrechter of UWV). Ten tweede komt er een nieuw artikel in het Burgerlijk Wetboek, dat de gang van zaken bij een Vaststellingsovereenkomst (de eenvoudigste manier waarmee werkgevers en werknemers nu afscheid van elkaar kunnen nemen) aanzienlijk compliceert. De werknemer krijgt namelijk een bedenktijd van twee weken en kan in die periode alles weer intrekken. Eindeloos getouwtrek dus en waarschijnlijk aan het einde van de rit toch weer een hogere vergoeding.

Daarnaast worden er allerlei beroeps- en cassatiemogelijkheden ingesteld voor de werknemer bij ontslag en worden kantonrechters aan meer regels gebonden, waardoor de verwachting gerechtvaardigd is dat de rechterlijke macht zal bezwijken onder een toevloed aan ontslagzaken. In ieder geval kunnen we op grond van het voorgaande concluderen dat er geen sprake is van een versoepeling van het ontslagrecht, maar eerder van een juridisering van het ontslagrecht. Dat lijkt me het laatste, waar ondernemend Nederland op zit te wachten.

Het spijt mij als ik de lezer heb teleurgesteld, maar mijn voorlopige conclusie is dat er meer gepolderd is, dan dat er daadwerkelijk iets hervormd wordt. De juridisering en bureaucratisering van onze maatschappij wordt vrolijk voortgezet door het kabinet VVD-PvdA.