'Rot maar op' van burgemeester Aboutaleb mist substantie

De Rotterdamse burgemeester Ahmed Aboutaleb oogstte wereldwijd bewondering voor zijn krachtdadig overkomende "dan rot je maar op"-uitspraken aan het adres van jihadisten, kort na de aanslagen in Parijs. Zelf ben ik niet echt onder de indruk. Natuurlijk, het klinkt mooi; een burgemeester die zelf moslim-immigrant is en radicalen onverbloemd voor de keuze stelt: als je de westerse normen en waarden niet accepteert, dan gá je maar. Aboutaleb oogstte er wereldwijd bewondering mee. Inhoudelijk is er ook weinig op aan te merken.

Hoewel ik de mens Aboutaleb wel weet te waarderen - ik ontmoette hem ooit kort op een receptie in Amsterdam toen hij daar wethouder was - is er toch iets dat mij hindert bij al die loftuitingen. Misschien is het dat Aboutaleb soortgelijke uitspraken ook deed na de moord op Theo van Gogh in 2004, maar in al die jaren bij mijn weten nooit de daad bij het woord voegde en geradicaliseerde jongeren begeleidde naar de grens, na inname van hun Nederlandse paspoort uiteraard.

Misschien is hetgeen mij hindert ook de sociaal-democratische braafheid die schuilgaat achter de stoerdoenerij van Aboutaleb, of het gebrek aan psychologisch inzicht als het gaat om radicaliserende jongeren. Want die melden zich echt niet aan voor een goed gesprek op het Stadhuis, als ze eenmaal radicaliseren. Daar komt bij dat Aboutaleb na zijn "rot maar op"-uitspraken in één adem ook pleitte voor ruimhartige opvang van mensen uit islamitische landen en daarmee dus blijk geeft vrij kritiekloos te staan tegenover het concept van massa-immigratie.

Doordat immigratie in de EU is gekoppeld aan juridische concepten als gezinshereniging en asielrecht vindt er geen selectie plaats aan de poort, wat bij een Green Card of Australisch puntensysteem wél het geval is. Het is deze ongecontroleerde massa-immigratie die ons - al zijn er gelukkig ook veel immigranten die het prima doen - voor onoplosbare problemen stelt, omdat we simpelweg niet in staat zijn zulke grote groepen te integreren. Niet in de arbeidsmarkt en ook niet in onze normen-en-waarden huishouding. Dat laatste blijkt wel uit het onderzoek van professor Ruud Koopmans. Met de erkenning van dit probleem, begint iedere structurele oplossing.

Radicalisering is volgens mij niet een proces dat lineair plaatsvindt. Het is niet zo dat jongeren de koran bestuderen, op de verkeerde alinea blijven hangen en vervolgens als bij toverslag anti-westerse, homohatende jihadi’s worden. Ik denk dat het heel anders in zijn werk gaat en dat juist ogenschijnlijk geïntegreerde immigranten van de tweede en derde generatie vatbaar zijn voor radicalisering. Ze staan los van de waarden van hun ouders, maar hebben van de westerse waarden alleen het materialisme geïnternaliseerd. Daardoor slaat de vervreemding toe. Een deel van de immigranten heeft het gevoel er niet bij te horen, wat overigens vaak ook te maken heeft met hun eigen gedrag en met etnische, culturele en religieuze verschillen, die ook na drie of vier generaties nog overeind staan.

De westerse samenleving, door een overmaat aan tolerantie en zelfopgelegd schulgevoel over het koloniaal verleden is nauwelijks in staat om radicaliserende jongeren tot de orde te roepen. En ineens gaat het dan fout, eisen vervreemding of gevoelens van rancune hun tol en kan die wietrokende pizzakoerier of kleine crimineel plotseling een geradicaliseerde, extreem-gelovige moordmachine worden, wanneer jihadistische ronselaars, soms via het internet, hun kans grijpen. De Frans-Tunesische Kouachi-broers zijn een voorbeeld van die trieste gang van zaken.

Dit alles kan een ieder analyseren, maar het probleem oplossen is weer andere koek. Het is makkelijk om cynisch te zijn over de Nederlandse aanpak van sociale begeleiding voor teruggekeerde jihadi’s, die de maatschappij ook nog eens voor absurde kosten stellen, aangezien ze jarenlang gevolgd moeten worden door de AIVD. Ik ben daar ook negatief over. Maar wie een meer daadkrachtige oplossing oppert zoals Aboutaleb, moet daar vervolgens wel handen en voeten aan geven.

Hoe zou een concreet plan van aanpak eruit kunnen zien? Hoe breng je deze jongeren weer op het juiste spoor? En als het toch fout gaat, hoe pak je de nationaliteit af van jihadi’s? Als je je verdiept in de juridische apecten, blijkt ook hier dat Europese regels bindend zijn. Volgens het Europees Nationaliteitsverdrag is het deelnemen aan een buitenlandse krijgsmacht wel een reden om de nationaliteit af te nemen, maar terroristische groeperingen vallen daar buiten. In 2013 diende Fred Teeven een motie in om dat te veranderen. De exacte status van die motie ken ik niet, maar mij zijn geen concrete gevallen bekend van Nederlandse jihadisten van wie de Nederlandse nationaliteit is afgenomen.

Inmiddels is de VVD via het (toen nog) Kamerlid Ard van der Steur met een nieuw initiatief gekomen: het statenloos maken van jihadi’s. Het zijn fraaie plannen, net als het asielplan van de VVD’er Azmani, maar in de praktijk blijken al deze plannen, moties en initiatieven overruled te worden door een woud van EU- en VN-regels, die over het algemeen weinig heel laten van dergelijke initiatieven.

Een politicus die kan uitleggen hoe we de wet zo kunnen inrichten dat iedere jihadist of would-be jihadist daadwerkelijk de nationaliteit wordt afgenomen en die dit in praktijk weet te brengen, zou onmiddellijk mijn stem krijgen. Ik vind echter niet dat je die jihadisten vervolgens zomaar naar het Midden-Oosten kunt laten vertrekken. Misschien moeten ze eerst een tijdje ondergebracht worden in deradicaliseringskampen, want deze mensen zijn levensgevaarlijk. Een alternatief kan zijn het land van bestemming te waarschuwen, zodat die ze bij aankomst kunnen oppakken. Uiteindelijk zullen ze toch uitgezet moeten worden, als eenmaal het besluit is genomen de nationaliteit af te nemen.

Langs deze lijnen zou je naar concrete oplossingen kunnen streven, in plaats van holle kretologie, zoals het "rot maar op" van Aboutaleb. We blijven steken in de bureaucratische aanpak van het kabinet, dat teruggekeerde jihadisten begroet met een meldplicht, een urgentieverklaring en een sociaal begeleidingstraject. Er zal veel en veel meer moeten gebeuren om van ons land weer een veilige plaats te maken, waar burgers, kritische opiniemakers, cartoonisten en politici zonder angst over straat kunnen gaan. Ooit waren we zo’n land!