MH17: sancties

The Grand Chessboard (pdf) is een bekend boek van de invloedrijke Amerikaanse geostrateeg Zbigniew Brzezinski (zie foto). De hardliner Brzezinski was in de jaren zeventig Nationaal Veiligheidsadviseur van de als softie bekend staande president Jimmy Carter. Eerstgenoemde zijn levensdoel was het omsingelen en vervolgens op de knieën dwingen van de Sovjet-Unie. Encirclement and suppression heet deze strategie in de millitaire handboeken. Brzezinski was hier zo door geobsedeerd, dat hij de opkomst van radicale islamistische bewegingen in het Midden-Oosten en Zuid-Azië niet zag aankomen.

De VS werden compleet verrast door de machtsovername van de ayatollahs in Iran en de daarop volgende vernederende giijzeling van Amerikaans ambassadepersoneel. Maar Brzezinski had geen oog voor het gevaar van die radicale islamisten, en zag in hen vooral geschikte bondgenoten tegen de Sovjet-Unie. In het Afghaans-Pakistaanse grensgebied werden zij door de Amerikanen voorzien van moderne wapens (later zelfs van Stinger luchtafweer-raketten) en vervolgens aangemoedigd om in Afghanistan over te gaan tot een guerrilla tegen de Russen. Het is niet overdreven om Brzezinski te beschouwen als de schepper van Al Qaida.

In 2007 dook Brzezinski ineens op in de entourage van - toen nog - presidentskandidaat Barack Obama. Een voorteken van naderend onheil. Want hoewel zijn formele invloed in Washington waarschijnlijk beperkt is, is zijn gedachtegoed nog springlevend. De recente missie van Victoria 'fuck the EU' Nuland in Kiev (encirclement) bewijst dat. De economische sancties (suppression) die deze week tegen Rusland zijn afgekondigd en die neerkomen op een economische oorlogsverklaring van de EU aan Rusland, vormen - geheel in de lijn van Brzezinski - het logische vervolg.

Over de toedracht van de crash van vlucht MH17 weten we weinig meer dan dat het toestel hoogstwaarschijnlijk is getroffen door een raket. Wie die raket heeft gelanceerd, laat staan wie erachter zit is vooralsnog niet bekend, al zijn de speculaties niet van de lucht. Toch ontstond hier in het Westen al meteen een sfeer als zou bij wijze van spreken de Russische president hoogstpersoonlijk aan de knoppen hebben gezeten. Uitlatingen van westerse leiders zoals de premiers van het Verenigd Koninkrijk en Australië droegen daar zeker aan bij.

Het is temidden van al het tumult en alle emoties niet zo opgevallen, maar de Amerikanen kwamen vijf dagen na de crash met een opvallend milde lezing van de toedracht op de proppen:

Heel verstandig natuurlijk van de Amerikanen. Geen beschuldigingen uiten die ze later weer zouden moeten intrekken. Voor de publieke opinie in het Westen stond van meet af aan vast dat de dader in Moskou moest worden gezocht en daar hoefden de Amerikanen niet nog eens een schepje bovenop te doen. Een hardere toon zou bovendien nogal ongepast en hypocriet overkomen, aangezien de Amerikanen zelf boter op het hoofd hebben vanwege het neerhalen - in 1988 - van een Iraanse Airbus (vlucht IR655), waarbij alle 290 inzittenden om het leven kwamen.

Inmiddels zijn we surfend op de golven van emoties na de crash van MH17, wel een oorlog met Rusland ingerommeld. Vooralsnog alleen een economische oorlog, maar wat niet is kan nog komen. Formeel houden de economische sancties die als een oorlogsverklaring zijn op te vatten geen verband met MH17. Dat kan ook moeilijk anders, want over de toedracht van de crash weten we nog bijna niets zeker, laat staan over het antwoord op de schuldvraag. Maar het momentum van zo'n incident is wel goed aan te grijpen om de bevolking in een oorlogsstemming te brengen. Omdat de publieke opinie - opgehitst door de media, die daar nog steeds mee doorgaan - de Russen als daders had aangewezen, was het verder een fluitje van een cent om die sancties door te drukken.

Hoewel men in de lidstaten van de EU ook niet vies zal zijn van een regime change in Moskou, zijn het toch vooral de Amerikanen die - in de geest van de Brzezinski-doctrine - dit doel nastreven. En het mooie is dat niet zij, maar de lidstaten van de EU de prijs van die oorlog gaan betalen. De economische betrekkingen van de VS met Rusland stellen immers toch al weinig voor, terwijl dit voor die van de EU met Rusland bepaald niet het geval is. Zoals gebruikelijk zullen vooral de Noordelijke landen - in het bijzonder Duitsland en Nederland - de schade moeten betalen, want de Fransen hebben zich als gewoonlijk weer kunnen drukken door een uitzondering te bedingen voor hun reeds lopende wapenleveranties. En ook in de toekomst zullen zij zich hoogst waarschijnlijk weinig aantrekken van de afgesproken sancties, met in hun kielzog de andere Zuidelijke lidstaten.

Het zal u niet verbazen dat ik, gelet op het voorgaande, die sancties een onzinnige onderneming vind. Waarom laten wij ons voor het karretje van de Amerikanen spannen? Waarom moeten wij onze toch al kwakkelende economieën blootstellen aan de risico's van een handelsoorlog? Maar er is meer. Arjan Erkel wees daar gisteren op in het radioprogramma Bureau Buitenland (vanaf minuut 33:25). In plaats van de confrontatie aan te gaan met de Russen zouden wij in de EU er beter aan doen samenwerking met ze te zoeken met het oog op dreiging die uitgaat van de radicale islamistische krachten die overal aan de Europese zuidflank in opmars zijn. En hiermee is de cirkel rond en zijn we weer terug bij de blinde vlek van Brzezinski voor de radicale islamisten.

De formulering hierboven als zou het het toestel hoogstwaarschijnlijk zijn getroffen door een raket, is bij nader inzien voorbarig. 'Hoogstwaarschijnlijk neergeschoten' lijkt vooralsnog een passender formulering. Bovenstaand stuk gaat weliswaar niet over de toedracht van de crash, maar over de geopolitieke aspecten ervan. Niettemin lijkt me deze nadere nuancering wel op zijn plaats.