Wouter Bos en de GroenLinks-reflex

Met veel plezier lees ik Bos' tweewekelijkse column in De Volkrant. Niet omdat ik het vaak eens ben met Wouter, want dat ben ik zelden. Maar wel omdat hij een inkijk biedt in de keuken van de PvdA en in het denken van deze markante politicus die lang het politieke landschap van Nederland heeft bepaald. Bos' laatste artikel "Stank voor dank" (de Volkskrant 16 mei) is zeker het lezen waard en bevat twee interessante anekdotes.

In het voorjaar van 2003 verbrak Bos de onderhandelingen met de CDA omdat "we ons grotelijks bedonderend voelden in de informatie." Teleurgesteld ging Bos vervolgens naar Groningen voor een partijbijeenkomst. Tot zijn verbazing werd hij ontvangen met een donderend applaus. Bos snapte er niets van en ervoer het afbreken van de onderhandelingen als een nederlaag. De steun van de partijleden maakte hem zelf boos. Immers: als de PvdA niet meedoet in de formatie is het slecht voor de achterban van de PvdA.

Vervolgens poogt Bos een verklaring te vinden voor dit fenomeen. Hij heeft er zelfs een naam voor verzonnen: "De GroenLinks-reflex in de PvdA." Een verheerlijking van principiële zuiverheid die typisch is voor linkse mensen met een bovengemiddeld inkomen en een bovengemiddelde opleiding. Overheidsbeleid zou hen immers minder raken, ongeacht of er nu een links of een rechts kabinet zit, dan een laagopgeleide met een zieke kind in een huurhuis.

Een paar jaar later presenteert een trotse Bos de partij voor om te onderhandelen met het CDA. Meer miljoenen naar de kinderen opvang. "We krijgen op ons donder waarom kinderopvang niet gratis was geworden." En we waren razend trots, schrijft hij, dat de huren niet meer zouden stijgen dan de inflatie. Maar men gaf ons op de donder dat wij de hypotheekrente niet hebben aangepakt.

Hij verwacht steun, maar krijgt op zijn donder. Hij verwacht kritiek en oogst applaus. Nu trekt Bos een aantal interessante en ook vreemde conclusies. Vanwege de GroenLinksers in zijn partij moet het uiteindelijke onderhandelingsresultaat voldoende principieel geladen symbolen binnenhalen.

In een wereld van groot onrecht is het resultaat zelden genoeg om de hongerige achterban tevreden te stellen. En de mensen voor wie je de wezenlijke en niet wereldvreemde resultaten boekt zijn niet vaak te vinden bij een partijcongres.

Tot dusverre logisch, zou ik zeggen. Maar nu:

Nou, nou, Wouter, wat is dit nu? De wereld is rechts? Friedrich Hayek heeft in zijn boeken vaak uitgelegd dat de wereld én de economie noch links, noch rechts is. Wereldhandel en economie moet men niet analyseren vanuit een normerend wereldbeeld.

Het het probleem ligt elders en dat punt mist Bos volledig. De PvdA heeft iets meer dan 50.000 leden niet genoeg voor een Kamerzetel. Van deze 50.000 zijn maar een paar honderd aanwezig op een partijcongres. Deze zijn vaak, zoals Bos het minachtend noemt, 'wereldvreemde GroenLinksers.' Moet een partij hen zoveel macht geven dat zij een aanpassing van het partijstandpunt over strafbaarheidstelling van illegaliteit kunnen afdwingen? Welnee! Dat is duidelijk geen democratie.

Ook ander partijen hebben last van deze GroenkLinksers (hoewel ik hen liever D66'ers noem). Denk aan het roemoerige partijcongres van het CDA in 2010. Een derde van de leden maakte Verhagen het leven zuur omdat hij met de PVV en de VVD wilde regeren. Dit terwijl de meeste CDA'ers de buik vol hadden van de PvdA en de onbetrouwbare Bos.

Men heeft kritiek op de PVV, omdat deze partij niet een dergelijke partijstructuur kent. Het zou er minder democratisch zijn dan bij de andere partijen.

Welnu, nu heeft Bos zelf beschreven en aangetoond dat een dergelijke invloed van een aantal lawaaierige en welgestelde PvdA'ers zeer ongewenste effecten heeft op de politiek. Hij denkt echter dat dit onvermijdelijk is. Maar dat is het niet. Geef de macht terug aan de politieke partijen en beperk de macht van de partijcongressen. Zo moeilijk is dat toch niet?