In de buurt van Berlage

In de omgeving het standbeeld van de zowel veelgeprezen als verguisde stadsontwikkelaar, op het Victorieplein in de Amsterdamse Rivierenbuurt, staan veel projecten die onder zijn leiding tot stand zijn gekomen. Het eerste weetje dat de gids van het Berlage Huiskamerfestival (de in groepjes verdeelde bezoekers wandelen door de buurt en genieten in huiskamers van intieme optredens) debiteert, is dat Berlage zelf in de omgeving alleen de Berlagebrug heeft ontworpen: een cadeau van het gemeentebestuur aan de architect, en het sluitstuk van het ambitieuze Plan Zuid van Berlage. Dit uitbreidingsproject voor Amsterdam Zuid werd net voor de Eerste Wereldoorlog ontwikkeld en in 1932 met de bouw van de brug – die een veerpont over de Amstel verving – afgesloten.

Het project werd door architecten van de Amsterdamse School ingevuld, met de voor die stijl typische kenmerken als gevelversiering, ornamenten, veel baksteen, golvende lijnen en laddervensters. Het huis aan de Amsteldijk, waar het eerste optreden van die dag plaatsvindt, is een voorbeeld van die stroming: de ruime woonkamer bevat mooie ronde erkers, en de grote ramen laten veel licht binnen. Een prachtig decor voor de Sonate van César Franck, oorspronkelijk geschreven voor viool en piano, maar hier afwisselend ingetogen en dan weer groots en gedurfd uitgevoerd door pianiste Sophiko Simsive en cellist Sebastiaan van Halsema.

Na afloop van het concert gaat het buiten verder, via onder andere de Holendrechtstraat, waar het publiek te horen krijgt dat veel van de Amsterdamschool-architecten slechts de buitenwanden van de gebouwen ontwierpen, een verklaring voor de naam ‘schortjes-architectuur’. Die naam is zeker van toepassing op de twaalf verdiepingen tellende Wolkenkrabber, het gebouw dat het Victorieplein domineert, en drie hoofdstraten met elkaar verbindt: De Churchillaan, de Rooseveltlaan en de Vrijheidslaan. Laatstgenoemde heette vanaf het einde van de Tweede Wereldoorlog tot aan november 1956 de Stalinlaan, naar de Russische leider die zich van bevrijder tot bezetter ontpopte. De Wolkenkrabber van J.F. Staal is geheel uit beton opgetrokken – de bakstenen op de gevel hebben slechts een decoratieve functie.

Op de zevende verdieping van de indrukwekkende woonkolos (Amsterdams eerste hoge woongebouw) ontmoet het gezelschap theatermaker Thomas de Bres en de Utrechtse wijkbewoner Albert van den Heuvel. De voorstelling draait om de interactie tussen De Bres en Van den Heuvel, een bewoner van de achterstandswijk Ondiep en voormalig vrijwilliger bij en sociaal hart van de Voedselbank aldaar. De monologen en overpeinzingen van de hyperactieve De Bres worden onderbroken door Van den Heuvels relativerende verhalen uit zijn eigen praktijk. Het publiek lacht en pinkt stiekem een traan weg – terwijl door de ramen het uitzicht laconiek schitterend ligt te wezen.

Een voormalig schoolgebouw aan het Meerhuizenplein is de laatste locatie van de middag. Daar treedt onze eigen (oudcolumnist) Yvonne van den Eerenbeemt op, halvefinalist van het Amsterdamse Kleinkunst Festival in april, in het programma Vuile Was. Met harde, absurdistische humor, afgewisseld met meer gevoelige liedjes, reist ze door het moderne leven en de actualiteit. Ze schmiert en overdrijft, om dan weer klein en kwetsbaar te worden, en strooit achteloos met originele taalvondsten (‘Ik gaf mezelf een slaande ovatie’, ‘alsmaar ouder en zonder jouder’) en op zelfspot drijvende observaties (‘Als ik toch zo veel van mezelf zou kunnen houden als hij zei dat hij van mij hield.’)

Een waardige afsluiter van deze eerste Berlage-editie – het Huiskamerfestival bestaat in deze vorm al langer in de Wilhelminabuurt en de Jan Evertsenbuurt in Amsterdam – en zeker voor herhaling vatbaar.