Hoe universiteiten pochen met slecht onderwijs

Ieder jaar als de rankings komen schreeuwen de Nederlandse universiteiten het weer van de daken: “wij zijn de beste!”. Ofja, de beste na de veel betere Amerikaanse en Britse universiteiten natuurlijk. Met een top-100 positie zijn de Nederlandse universiteiten al heel tevreden. Waar men in Amerika trots is op hun Ivy League, zijn wij dat om onze middelmatigheid. Maar het ergst is nog dat die lijstjes niets zeggen over de onderwijskwaliteit van de Nederlandse universiteiten, die behoorlijk slecht te noemen is.

In de meeste rankings neemt wetenschappelijk onderzoek namelijk de belangrijkste plaats in. Een universiteit kan dus slecht presteren op onderwijs maar toch een hoge plaats in de ranking krijgen door te compenseren in onderzoek. Dat is precies wat Nederlandse universiteiten hebben gedaan. Daar lopen ze ook niet voor weg, “we zijn een onderzoeksinstelling, geen school” heet het dan. Maar de universiteiten krijgen jaarlijks wel miljarden van de belastingbetalers om het onderwijs te financieren.

Met andere woorden, op onderzoek draait Nederland goed mee, met het onderwijs wordt de middelmatigheid nog niet eens gehaald. We hebben op onderwijsgebied misschien wel de slechtste universiteiten van de Westerse wereld. Opvallend is wel dat de universiteiten hun plaatsing op de ranking gebruiken in hun werving. Zie bijvoorbeeld de site van de Universiteit Utrecht die verwijst naar hun score.

Intussen blijven budgetten ieder jaar stijgen. Onderwijs is een van de weinige zaken waar geen partij op durft te bezuinigen, sterker nog, veel partijen willen er geld bij. In de periode 2009-2013 is het bedrag dat een universiteit gemiddeld per student per jaar ontvangt van de overheid gestegen van € 5900 naar € 6600. Dat is exclusief het bedrag dat universiteiten van studenten ontvangen in de vorm van collegegeld en het extra geld dat in het recente akkoord is afgesproken. Aan die bedragen zitten nauwelijks voorwaarden verbonden, zolang een student maar afstudeert.

Onderwijs is dan ook niet voor niets het ondergeschoven kindje geworden van de universiteit. Onderzoek, dat is waar het om draait! Goede docenten maar slechte onderzoekers worden ontslagen, slechte docenten maar goede onderzoekers blijven aan. Universiteiten zijn dan ook helemaal niet gericht om studenten tevreden te houden (en geloof me, ook die willen gewoon goed onderwijs) maar op geld verdienen. Dat is een hele menselijke houding maar zorgt binnen het huidige systeem wel voor excessen, iets waar binnen de universiteiten inmiddels ook voor gewaarschuwd wordt.  

Universiteiten zijn er op gericht zoveel mogelijk studenten zo snel mogelijk te laten afstuderen. Arbeidsmarkt of toekomstperspectief zijn niet meer van belang. De student is niet van belang, nee zolang ze de overheid maar tevreden houden met het afleveren een hoogopgeleide bevolking. Op papier dan, doordat de opleidingen steeds minder voorstellen is de groeiende hoogopgeleide bevolking een farce. We houden onszelf voor de gek met een stukje statistiek.

Er is maar één oplossing mogelijk; de privatisering van het onderwijs, het weer klant maken van de student. Dat kan bijvoorbeeld via een vouchersysteem waarbij de student een cheque krijgt om onderwijs van in te kopen. Dan kan de student ook een keuze maken; ga ik voor een goedkope maar middelmatige universiteit of voor een duurdere maar betere universiteit? En is die specifieke universiteit haar inschrijfgeld wel waard? Zeker als je erin opneemt dat het geld ook bij buitenlandse universiteiten geïnvesteerd mag worden krijgen we er een concurrerend onderwijssysteem voor terug. En een werkelijk goed opgeleide bevolking in plaats van een stuk statistiek.