Als een duveltje uit een doosje, maar hoe krijg je hem er weer in?

Wel, in de USA natuurlijk door het beleid van de FED dat de rentestand laag hield en in drie rondes van Quantitative Easing zo'n slordige 3,5 biljoen dollars bijdrukte.

Maar is dat werkelijk zo? Er zijn groepen economen die het sterk betwijfelen. Die biljoenen zijn de gehele wereld overgegaan, naar de Emerging Markets, de EU, Zuid Amerika, maar hoeveel is er in de echte USA economie terecht gekomen? In plaats van bij de banken, die het weer investeerden waar ze het grootste rendement konden maken en er driftig van profiteerden?

De toenemende groei vond en vindt echter ook plaats gelijk met de exploitatie van het schaliegas, dat de energieprijzen in de USA enorm heeft doen dalen en daardoor een enorme stimulans bracht voor de industrie waar de productiekosten navenant daalden en de USA globale concurrentiepositie sterk verbeterde. Veel ge-outsourcede productie kwam naar de USA terug. Er is dus een sterke zaak voor de schaliegas als voornaamste stimulans voor de USA economie.

In Groot-Brittannië is ook uitgebreid de QE toegepast, zo'n 375 miljard pond, naast de lage rentestand. Ook daar een veel grotere groei, zelfs een hoger peil dan voor de Lehmann crisis. Maar ook daar is er geen unanimiteit over de invloed van de QE. De blijvend lage lonen -waardoor de UK productiekosten laag bleven- leidden er evenzeer toe dat de concurrentiepositie van het VK globaal behoorlijk is toegenomen. De industrie breidt zich uit en productie wordt teruggehaald. Ook het feit dat genoegen genomen werd met een groter begrotingstekort om die economie te stimuleren werkte mee, temeer omdat daar tegenover de staatsschuld gematigd bleef, zodat het risico ook beperkt bleef.

Men is het er wel over eens dat er in die enorme geldverruiming, gecombineerd met de laag gehouden rentestand, in beide gebieden het gevaar schuil ging en gaat van het te goedkoop kunnen lenen, waardoor staatsschulden zowel in de Eurozone als in andere landen ver boven de gevarenzone uit groeiden, hetgeen echter door de lage rente beheersbaar bleef. De QE heeft dus naast de, wellicht wat overdreven voordelen, ook aantoonbare nadelen gehad, zeker in combinatie met de laag gehouden rentestand.

Waar men kennelijk niet aan gedacht had, is dat men niet eeuwig door kan gaan met QE en lage rentestanden. Waar men ook niet aan gedacht heeft zijn de gevolgen van een overgaan van enorme geldverruiming naar een normale monetaire politiek en de gevolgen voor de staatsschulden van een naar een normaal peil optrekken van de rentestand, met andere woorden naar het overgaan van een puur geleide economie naar een marktwerking economie.

Natuurlijk kan men de QE stopzetten, zoals in het VK afbouwen ('taperen'), zoals in de VS. Daar blijft dan het probleem, wat te doen met de enorme opgebouwde activa-voorrraad, door het met nieuw geld opkopen ervan door de FED en de Bank of England, maar dat kan slijten.

Het voornaamste probleem is echter de rentestand. Zowel FED als Bank of England hebben toegezegd die rente zeker tot eind 2015 laag te zullen houden. Maar de economische ontwikkeling kan dat niet verdragen. Zowel bij de FED nu, als bij de Bank of England, zien ze nu een splitsing van de geesten: een deel van de leden wil snel een verhoging van de rentestand. Zo niet, dan gaat het gemakkelijke lenen -bijvoorbeeld voor de aankoop van huizen- weer allerlei bubbels veroorzaken, wat afgeremd moet worden door de rente weer wat meer door de markt te laten bepalen. Maar een hogere rentestand is fataal voor de veel te hoge staatschulden.

In de Eurozone wil het zuiden (inclusief Frankrijk), dat Draghi juist begint met die Quantitative Easing en blijft de rente noodgedwongen nog vele jaren lang laag. Het tegenovergestelde van de USA en het VK dus. De Eurozone doet of het geisoleerd leeft van de wereld en geeft aan de andere kant toe, dat het juist de export naar buiten de Eurozone is, die de economie in de zone uit het slop moet halen.

De Eurozone leeft buiten de rauwe globale werkelijkheid van medogenloze concurrentie. Wat is er mis met de Eurozone? We moeten daar niet met een naar binnen gerichte blik naar kijken maar naar buiten de EU en Eurozone.