Schandalig gemeentebeleid: Eindhoven blokkeerde DigiD’s zonder enige bevoegdheid

Tijdens een adresonderzoek controleert de gemeente of iemand daadwerkelijk woont op het adres waar hij of zij ingeschreven staat. Dat kan maanden duren, en in Eindhoven gebeurt het op grote schaal: vorig jaar alleen al 2223 keer. Op dit moment lopen er nog 1097 onderzoeken.

Alsof dat nog niet erg genoeg was, beweerde Eindhoven op haar website dat je DigiD tijdens zo’n onderzoek gewoon op slot gaat. Daarmee snijdt de gemeente mensen af van hun toegang tot bijna alles wat je tegenwoordig digitaal moet regelen: de Belastingdienst, het UWV, de zorg, gemeentelijke formulieren, alles. Wie maandenlang zonder DigiD zit, bestaat in feite even niet meer voor de overheid.

De absurde fout kwam aan het licht door Gudule Martens, een vrouw die al 36 jaar in hetzelfde huurhuis woont. Zij kreeg plotseling een brief van de gemeente: er kwam een adresonderzoek. Toen ze op de website ging kijken, las ze daar dat haar DigiD tijdens het onderzoek zou worden geblokkeerd.

Martens begreep meteen hoe bizar dat is. Als je DigiD wordt dichtgedraaid, kun je niets meer regelen. “Je kunt dan niks meer regelen. Geen belastingzaken, geen ziekenhuisafspraken, helemaal niets,” zei ze. Alsof dat nog niet genoeg was, bleek ook nog eens dat iedereen in Eindhoven een adresonderzoek kan aanvragen. Theoretisch kon dus een boze buur of rancuneuze ex ervoor zorgen dat jouw DigiD, volgens de tekst op de site, op slot zou gaan.

Het ministerie van Binnenlandse Zaken greep in. "Het is niet aan de gemeente maar aan Logius om een DigiD te blokkeren," zegt een woordvoerder van BZK. "Zij kunnen dat besluiten als er signalen zijn van misbruik of fraude." BZK heeft Logius opdracht gegeven om Eindhoven hierop aan te spreken. Inmiddels is de tekst op de website aangepast. Wat wel klopt: tijdens een adresonderzoek kun je geen nieuwe DigiD aanvragen, omdat Logius dan niet weet waar de activatiecode heen moet.

Dat deze kwestie juist nu aan het licht komt, is extra pijnlijk. Eindhoven stond tot vorige maand nog onder verscherpt toezicht van de Autoriteit Persoonsgegevens (AP) vanwege gebrekkige privacybescherming. Tweeënhalf jaar lang werkte de gemeente aan verbetering, en nét nu het toezicht is opgeheven, gaat het alweer mis.

Het is een beschamende vertoning: een gemeente die de digitale sleutels van burgers denkt te mogen afpakken zonder enige bevoegdheid. Een ambtelijke overreach van de bovenste plank. Als je zulke fouten maakt in de communicatie over iets zo fundamenteels als DigiD, dan heb je blijkbaar nog steeds niet begrepen hoe kwetsbaar burgers zijn in de digitale overheid.