Nietzsche keert zich weer eens om in zijn graf - en is nu heel erg 2.0

Een aardig stuk van de filosoof Hans Schnitzler op de website van de Volkskrant, "Wie de Gutmensch veracht, moet de Uebermensch eren". We komen de aan de Duitse filosoof Friedrich Nietzsche (1844-1900) ontleende term 'Gutmensch' tegenwoordig vaak tegen in internetcomments, waarbij sarcastisch over deze mensensoort gesproken wordt. Het gaat dan vaak over de 'linksmensch', wat al aangeeft dat de 'Gutmensch' als typische agent van de zieligheidsindustrie weinig goeds kan doen. Hij wordt veracht vanwege zijn sentimentaliteit, (klein)burgerlijkheid en nivelleringsdrang. Nietzsche, die via het internet zijn zoveelste eeuwige wederkeer beleeft en ook een tijdlang dienst deed als huisfilosoof in postmoderne kringen, had er vooral christenen mee op het oog, en natuurlijk ook socialisten en brave democraten die allemaal hetzelfde soort laffe slavenmoraal aanhangen.

Een politiek incorrecte denker dus, bij uitstek geschikt om de academisch gedresseerde bovenlaag - volgens de rechtse maatstaven van vandaag belichaamd door de slappe theedrinker Job Cohen en zijn bende landverraders - mee op stang te jagen. Je kunt dan ook nog heel deftig verwijzen naar een voornaam denker als de ex- en anti-communist Jacques de Kadt, na de oorlog kamerlid voor de PvdA, die het over 'de maagmensch' had, in navolging van velen die reeds in de jaren dertig cultuurpessimistische beschouwingen hielden. De gymnasiale schrijver Menno ter Braak bijvoorbeeld, die in mei 1940 zelfmoord pleegde toen de nazi's ons land binnenvielen. Een echte held (op sokken en in maatpak), een verfijnde soevereine geest (en neef van de historicus Johan Huizinga) die liever niet afwachtte wat er zou gebeuren als in de schaduw van morgen de kuddedieren en de meelopers de macht overnamen. Hij wist het al, dankzij Nietzsche, die vijftig jaar eerder de barbarij en het nihilisme had voorzien als de gedomesticeerde massamens van de ketting los zou breken. Nietzsche was een visionair en een profeet, die ook al voorzag dat zijn even subversieve als onsystematische denken - een giftig goedje - het gevaar liep door leeghoofdige halfintellectuelen te worden misbruikt en alleen geschikt was voor een edel en zelfstandig denkend ras dat tegen zijn 'waarheid' bestand zou zijn. Hoe waar!

Nietzsche was een bij uitstek elitair denker, en het is ironisch (inderdaad: een ongelukkige Umwertung aller Werte) dat demagogen die in naam van 'het volk' carrière maken en zich tegen 'de elites' afzetten zich graag op zijn denkbeelden beroepen. Op zichzelf is het internet een ideale vrijplaats voor eenzame genieën die achter hun beeldscherm allerlei verboden gedachten formuleren, over blonde vrijheidsstrijders die gezond en sterk en hard zijn, en vooral niet laf. Zo gezien is Nietzsche een begrijpelijke en zelfs al te begrijpelijke inspiratie voor de wereld van 2.0. Maar tegelijk is het internet het podium voor de massamensch bij uitstek, die niet gehinderd door kennis, wijsheid, schoonheid, hierarchie en moraal elk ongenoegen vanuit de onderbuik onmiddellijk en ongecensureerd de publieke ruimte inslingert. Voor de filosoof met de hamer zijn allemaal hamertjes tik in de plaats gekomen. Het kan zijn dat Nietzsche, die in 1900 stierf na de laatste elf jaar van zijn leven als waanzinnige door zijn zus te zijn verpleegd (nogal zielig dus), zich in zijn graf omdraait als hij verneemt dat hij ook een held voor de huidige 2.0 generatie is geworden. Maar eigenlijk denk ik dat de eeuwig actuele, want tegendraadse, oneigentijdse en onmodieuze Nietzsche ook deze ontwikkeling had voorzien. En ook de laatste populistische golf zal weer voorbijgaan. Want de hoofdstroom van de geschiedenis zal braaf, correct en getemd zijn, of zal niet zijn.