The Good, the Bad and the Euro

De euro lijkt voor Eijckhout een doel op zich en wij mogen volgens hem de Zuid Europeanen op onze blote knieën danken voor de enorme offers die zij brengen voor het behoud van de euro. Nu klopt het dat landen als Griekenland en Spanje zwaar gebukt gaan onder torenhoge werkloosheid en dalende lonen. Die economische ellende is niet alleen te wijten aan een gebrek aan concurrerend vermogen. De ellende is een rechtstreeks gevolg van de invoering van de euro. Het is de prijs die Europa betaalt voor het negeren van een paar economische basisprincipes. Maar daarop letten getuigt natuurlijk van het hebben van een enge ‘boekhoudersmentaliteit’ en daar hebben ze bij GroenLinks een pesthekel aan. Dat is niet goed. Dat is slecht. Dat is iets voor verdorven eurosceptici zoals de Britten. Die vierden vorige week het heugelijke feit dat ze tien jaar geleden hadden besloten niet in de euro te stappen. Een besluit dat gebaseerd was op de inzichten van de theorie van de Optimum Currency Areas (OCA). In het OCA raamwerk worden de voordelen van een gezamenlijke munt afgewogen tegen de nadelen. De voordelen zijn lagere transactiekosten, grotere prijstransparantie en daardoor meer – en makkelijker economisch verkeer. Maar aan elk voordeel zitten nadelen.

Op de internationale financiële markten kunnen landen met drie instrumenten hun doelen nastreven: de wisselkoers, het monetair beleid en het beheersen of vrijlaten van kapitaalstromen. Met het invoeren van de euro, hebben de lidstaten hun munten met een vaste koers aan elkaar verbonden. Het is een systeem van vaste wisselkoersen. Als je dat wilt combineren met een vrij kapitaalverkeer dan kan dat alleen als de landen hun soevereiniteit wat betreft monetair beleid opgeven. Vaste wisselkoersen, vrij kapitaalverkeer en eigen monetair beleid. Dit is wat economen liefkozend ‘de onverenigbare drie-eenheid’ noemen.

Door het opgeven van de vrijheid van monetair – en wisselkoersbeleidbeleid hebben landen veel minder bewegingsruimte om economische problemen het hoofd te bieden. Die problemen worden erger als ook de arbeidsmobiliteit tussen de lidstaten laag is. Nu verhuizen er heus wel wat werkloze Spanjaarden naar Duitsland als ze daar een baan kunnen vinden maar relatief is dat een zeer beperkt aantal. Taalproblemen en culturele verschillen maken zo’n stap vaak tot een weinig aanlokkelijk en kansrijk perspectief. Soms zou je geneigd zijn te denken dat deze ellende bewust is gecreëerd om Europeanen te dwingen over het continent uit te zwermen en hun nationale identiteit op te geven.

Ontdaan van de mogelijkheden tot het voeren van eigen wisselkoers – en monetair beleid kunnen landen hun loon en prijspeil alleen aanpassen aan veranderende concurrentieverhoudingen door pijnlijke interne devaluatie gepaard gaand met hoge werkloosheid. Precies wat we nu zien in de Zuidelijke landen. Het wrange is dat dit allemaal vooraf voorspeld is. Vooraanstaande economen als Milton Friedman hebben precies geschetst wat we nu meemaken. “I think that differences are going to accumulate among the various countries and that non-synchronous shocks are going to affect them. On purely theoretical grounds it’s hard to believe it’s going to be a stable system for a long time” zei hij al in 2000.

Nog steeds verschijnen er studies die de lange termijn houdbaarheid van de euro in twijfel trekken. In een onlangs verschenen paper¹ trekken Michael Bordo en Harold James parallellen tussen de euro en de gouden standaard. Ook met een gouden standaard zitten munten aan elkaar vast. En net als met de euro nu heeft dat in het verleden tot problemen geleid. In hun analyse concluderen ze tevens dat vaste wisselkoersen en vrije kapitaalstromen niet alleen onverenigbaar zijn met eigen monetair beleid maar ook moeizaam samengaan met democratie. Dit zou ook voor nobele GroenLinksers die verlicht verder kijken dan enge kosten – batenplaatjes een reden kunnen zijn om de merites van de muntunie eens kritisch te heroverwegen.

Teveel idealen en te weinig analyse. Het is wel vaker een recept voor ellende. Zo ook met de euro.

Ewoud Jansen, Econoom en publicist

@ewoudjansen