Mandela was geen Havel

Sinds Mandela is overleden, kent de hype rondom zijn persoon geen grenzen meer. De hoofden lijken op hol te zijn geslagen. Zijn handelen wordt mooier voorgesteld dan ze werkelijk was, waardoor zijn verdienste niet meer op zijn juiste waarde wordt geschat.

Oud-president Mandela was degene die de apartheid in Zuid-Afrika op succesvolle wijze heeft bestreden. Hij heeft daarvoor een hoge prijs betaald. 18 jaar zat hij vast op Robbeneiland. Hij was niet bereid om geweld af te zweren. Had hij dat gedaan, dan was hij eerder vrijgelaten. Maar dan had hij de apartheid niet met succes kunnen bestrijden.

Is dit een juiste voorstelling van zaken?

Mandela overleed op 5 december jl. Ongeveer twee jaar eerder, 18 december 2011 om precies te zijn, overleed de Tsjechische ‘dissident’ en oud-president Václav Havel. Hij heeft het totalitair communistische systeem geweldloos weerstaan door dit slechts met het woord te bestrijden. En juist om dit element werd hij zo gewaardeerd.

Het feit dat Mandela alleen maar heil zag in het gebruiken van geweld en niets zag in de ‘Haveliaanse’ benadering, blijkt ook uit zijn daden als president. Toen Mandela net president was, bezocht hij zijn ‘vriend’ Fidel Castro, de totalitaire heerser van Cuba. Echter, Havel nam het op voor Castro’s dissidenten, zijn ‘vrienden’. Nu Mandela is overleden, worden er foto’s getoond van hem met de groten der aarde. De foto’s van hem met Castro of Gadaffi ‘vergeten’ we maar voor het gemak. 

Ik roep nog een bekend persoon in herinnering die ook twee jaar geleden in december is overleden, de Noord-Koreaanse totalitaire heerser Kim Jong-il. Hij overleed op 17 december 2011, één dag eerder dan Havel. Foto’s van zijn uitvaart zouden zijn geretoucheerd. De uitvaart werd mooier voorgesteld dan deze in werkelijkheid was. Wij in  het westen hebben hierom meesmuilend gelachen. Maar doet men ten aanzien van Mandela niet hetzelfde door de (pijnlijke) foto’s van hem met Castro en Gadaffi maar even te ´vergeten’? Zodoende gaan wij aan de vraag voorbij waarom Havel werd gewaardeerd om zijn adagium, ‘macht der machtelozen’ en Mandela om zijn gewelddadige ‘speer van de natie’? Het is toch het een of het ander? 

Willen we tot een juiste waardering van de verdiensten van Mandela komen, dan moeten we tot een keuze komen. Zolang wij hieraan voorbijgaan door feiten te verdoezelen volgens de ‘Noord-Koreaanse methode’, zullen we nooit tot een juiste waardering komen. Of hebben we dit impliciet al gedaan, door in ons land straten, pleinen en bruggen naar Mandela te vernoemen maar geen enkele straat, plein of brug naar Havel?

Johann Grünbauer
Voorzitter Stichting Geschiedenis Totalitaire Regimes en hun Slachtoffers (www.sgtrs.nl).