Aan de euro is niks socialistisch

Tot mijn stomme verbazing tref ik op de Dagelijkse Standaard geregeld bijdragen en commentaren aan waarin met grote stelligheid wordt beweerd dat de euro een socialistisch project is. Niets is minder waar. Weliswaar kun je met enige fantasie in het hele Europese project een stapsgewijze, planmatige aanpak zien, maar dat heeft niets te maken met de planeconomie zoals die ooit in de Sovjet-Unie bestond. Daar kwam het hele begrip 'markt' niet voor, terwijl de Europese integratie naast een historische verzoening tussen de oude erfvijanden Frankrijk en Duitsland vooral om de vorming van een Gemeenschappelijke Markt draait. Daar socialisme in zien is hetzelfde als Alan Greenspan voor een doctrinaire socialist houden (hoewel er ook mensen zijn die in zijn uiterst liberale 'goedkoop geldpolitiek' de dwingende hand van de Amerikaanse overheid meenden te zien).

De zaak wordt nog gekker als bedacht wordt dat de momenteel verguisde Zuid-Europese landen voor spilzieke door socialisme en sterke vakbonden aangetaste economieën worden gehouden, terwijl de Noord-Europese economieën worden aangeprezen voor hun discipline en ijverige bevolking. De feiten spreken een andere taal. De Zuid-Europese landen zijn weliswaar een stuk minder efficiënt dan de Noord-Europese, en kennen over het algemeen ook meer bureaucratie, maar dat heeft met patronagesystemen te maken waarbij vriendjes en familieleden een baantje moet worden gegarandeerd in plaats van dat er werkelijk moet worden gepresteerd. Echte verzorgingsstaten met goede sociale voorzieningen zijn het met uitzondering van Frankrijk niet. Vakbonden zijn er misschien wel machtig, maar dat geldt alleen voor zover ze het openbare leven en de publieke sector plat kunnen leggen. In het reëel bestaande socialisme van de Sovjetwereld kwamen zulke stakingen nooit voor (elk opstandige stakingsleider verdween meteen in de gevangenis), en voor zover het communisme in Frankrijk en Italië machtig is, geldt dat vooral als hindermacht. De regeringen zijn er meestal conservatief, al zijn die ook geneigd conflicten via overheidsvoorzieningen af te kopen. Je zou Zuid-Europa 'corporatistisch' kunnen noemen, maar zulk corporatisme is eerder rechts en behoudend dan links en progressief. En de Europese Unie is er met alle 'marktwerking' via Brussel juist om die houdgreep van conservatieve belangengroepen te doorbreken.

Daarbij komt dat de op de Dagelijkse Standaard vaak verguisde verzorgingsstaten vooral in Noord-Europa liggen. Daar zijn de mensen moderner, individualistischer en tegelijk conformistischer (in progressieve politiek correcte zin) en is de overheid veel efficiënter, net zoals de particuliere sector van de economie. Maar dat is allemaal gebeurd onder sociaal-democratisch (sommigen zeggen: socialistisch) bewind. En juist de Scandinavische landen houden zich ten opzichte van de EU op een afstand. Noorwegen is helemaal geen lid, Zweden doet niet mee aan de euro, Denemarken doet ook niet mee maar heeft zijn munt wel direct aan de euro gekoppeld, en alleen het verre Finland (dat vroeger sterk op de Sovjeteconomie was georiënteerd) draait volop in de eurozone mee. Het enige echt kapitalistische land, IJsland, is als een drijvend hedgefund failliet gegaan. Wie dus pleit voor de opsplitsing van de eurozone in een 'neuro' en een 'zeuro' versterkt dus ook het noordelijke sociaal-democratische verzorgingsstatelijke element. Het zou best kunnen dat ze dat in Zuid-Europa ook wel zouden willen, maar juist het ooit zo felbegeerde Zweedse model - dat zelfs de sandinisten in Nicaragua zeggen na te streven - is tegenwoordig ook voor de moderne Zweden zelf een stap te ver naar vroeger. De Zweden doen vooral aan de EU mee omdat daar hun voornaamste markt ligt. Een kapitalistische (economische) overweging dus. Zou de EU 'socialistisch' zijn, dan zouden de Zweden hun heil beter buiten de EU kunnen zoeken.

Maar beslissend is natuurlijk hoe socialisten zelf tegen het Europese project en de euro aankijken. Welnu, voor hen is dat een 'neoliberaal' project. Ook bij ons in Nederland heeft de eurosceptische SP altijd op die manier tegen de EU aangekeken en tegen de euro verzet aangetekend. Zij zagen in de euro juist een kapitalistisch complot tegen de nationale verzorgingsstaten, een visie die weliswaar conspiratief van aard is, maar in elk geval consistent is uitgedragen. Als socialisten zelf de euro niet voor socialistisch maar voor anti-socialistisch houden, wordt het wel heel raar dat menig rechtse figuur op de Dagelijkse Standaard het beter meent te weten en de euro voor socialistisch houdt. Of menen deze mensen dat hier van 'een vals bewustzijn' sprake is? Als dat zo is, dan is die gedachte rechtstreeks afgeleid van het marxisme, en beseffen deze lieden niet hoe socialistisch ze zelf zijn met hun pleidooien om terug te keren naar de nationale staat en de oude gulden die ons bescherming moet bieden tegen de grote boze door Wall Street en Brussel geleide buitenwereld.

Tenslotte nog dit: ik verwacht geen eensgezind applaus voor deze bijdrage. Maar applaus van klapvee-achtig partijvolk was dan ook bij uitstek een fenomeen in de 'reëel bestaande socialistische wereld'. George Orwell legde in 1984 al uit dat in zo'n wereld alle vertrouwde begrippen op hun kop staan. En wie dat niet gelooft kan er misschien nog eens een oude uitgave van de Pravda of de Waarheid op naslaan. Ook daarin werd de E(E)G voorgesteld als een kapitalistisch en revanchistisch (want door de Duitse fascisten geleid) project. Leuker - en overtuigender - kan ik het voor u op dit blog niet maken.