De Januskop van de eurozone

De eurozone krijgt nu een bankenunie waardoor niet meer de zelfstandige landen hun eigen banken hebben maar de eurozone de banken onder controle krijgt. Dat houdt in dat de nationale wetgevingen voor die banken, die van land tot land verschillen, moeten vervallen voor een eurozone uniforme wetgeving. Dat houdt ook in dat niet langer de landen financiëel verantwoordelijk zijn voor de gang van zaken bij hun banken maar dat de eurozone dat is. Voor die bankenunie een feit wordt moeten dus de landen (theoretisch althans) deze in goede conditie aan de eurozone overdoen. Financiëel gezond. Daarna worden de banken na enkele jaren zelf  onderling verantwoordelijk met een bescheiden eigen steunfonds, dat ook op de kapitaalmarkt kan lenen. In die tussentijd is er een soort limbo.  Banken en economie zijn sterk verbonden. Een van de belangrijkste taken van banken is immers het krediet verschaffen aan het bedrijfsleven om investeringen te kunnen plegen, te innoveren, te kunnen uitbreiden. De economieën in de eurozone zijn echter per land sterk verschillend van kracht en structuur en ook verschillend geregeld en de banken moeten daar voortaan op inspelen; over de grensen van de lidstaten heen.

De eurozone is echter geen echte economische unie. De lidstaten zijn elk verantwoordelijk voor hun eigen economie. Die economieën zijn verschillend geregeld. Van grote staatsinvloed op de bedrijven tot voornamelijk marktwerking.  De bedrijven in de landen importeren uit en exporteren naar bedrijven in andere eurozone landen, naast hun handel met extra-eurozone landen. Zij zijn dus elkaars concurrenten. Elke eurozone staat heeft zijn eigen handelsbalans, zijn eigen betalingsbalans, zijn eigen DDP. Er is  marktwerking tussen de verschillende landen hoewel ze lid zijn van dezelfde muntunie. Dat zou  moeten inhouden dat deze marktwerking ook het onderlinge evenwicht in de handelsbalansen en betalingsbalansen van de landen zo zou beïnvloeden dat er geen ernstige imbalans tussen de landen kan ontstaan. Zodra immers rekeningen niet meer worden betaald houdt de levering op. Dit voorkomt het uit de hand lopen van onderlinge schulden en vorderingen.

Bij het regelen van de betalingen van en aan bedrijven bij grensoverschrijdend intra eurozone handelsverkeer spelen de banken natuurlijk een essentiële rol. Men zou daarbij  de directe link hebben kunnen kiezen van klantenbank naar leveranciersbank. Daar het dezelfde munt betreft stuit dat niet op problemen. De bank van de klant stort het op de rekening van de bank van de leverancier. Onmiddellijke controle. Discrepanties in betalingsgedrag zouden onmiddellijk opvallen en voor correcties zorgen. Men zou de tering naar de nering moeten zetten. In plaats daarvan is echter een soort clearing house beheerd door de ECB , het target2 systeem, ontwikkeld. De geld stroom gaat als volgt: 

Elke transactie gaat over vijf schijven dus. Elke avond worden alle transacties verwerkt en moet er dus een perfecte balans van 00000 zijn in het target2 systeem, betalingen en vorderingen in evenwicht.

Maar omdat er gewerkt wordt met collaterals, kredieten en ondoorzichtige leningen onstaat daarentegen  een enorme imbalans zoals blijkt uit de volgende grafiek. Dit is een van de oorzaken van de geweldige schulden die de zuidelijke landen hebben kunnen opbouwen omdat het target2 systeem in de praktijk als een leenbank is gaan werken. Doordat de corrigerende werking van rechtstreekse betalingen  er niet was kon het ongecontroleerd, al dan niet bewustt,  tot deze uitwassen komen. Daardoor  was er geen corrigerende marktwerking en dus konden de zuidelijke landen een enorme schuld opbouwen zonder dat dit zichtbaar werd.

Na 2012 wordt snel een deel terugbetaald. Waar het zuiden dat geld vandaan haalde is een raadsel. Voor de leverancier is het systeem geen probleem, hij wordt altijd betaald en de klant regelt het maar met zijn bank. Maar voor de schulden van een land is het wel een probleem. Het al dan niet door de klant verstrekte geld blijft ergens in het bankensysteem hangen. In een bankenunie mag dat niet voorkomen, daar moet transparantie zijn.

Wat uit deze grafiek ook duidelijk wordt is dat bij de intra eurozone handel het macroeconomisch gezien vestzak broekzak is. Vanuit het ene land wordt geleverd en vanuit het andere betaald en vice versa. Voor de landen is het export en import en vergroting en verkleining van het BBP maar voor de eurozone alleen maar een verschuiving van kapitaal, geen vergroting, het blijft binnen de muntunie. Voor de landen is het business, voor het ene land gunstig, maar voor het andere juist niet. Voor de eurozone is de handel pas interessant wanneer die buiten de euro munt valt. Een positieve handelsbalans voor de eurozone versterkt deze. De belangen van de diverse eurolanden kunnen natuurlijk volkomen anders zijn dan die van de eurozone als economische eenheid, die het in feite niet is. Een schizofrene situatie. 

Vaak gebruikt men de VS als een soort validering voor de eurozone. Wat in de eurozone niet lukt is daar heel normaal. Ook daar is er dezelfde munt. ook daar zijn er verschillende staten. Ook daar is er vrijheid van vestiging en werk. Daar werkt het, waarom dan niet in de eurozone? In de VS is er geen taalprobleem. In de VS hoeft men niet om uitkeringsredenen naar een andere staat te gaan, want dat werkt niet. Diploma's zijn hetzelfde. Men gaat dus waar er werk is. Meer dan 40% werkt buiten de staat van geboorte. Bedrijven verhuizen eveneens naar staten waar het voordeliger is. Van lage lonen landen om meer te verdienen naar hoge lonen landen gaan en daar werkers te verdringen gebeurt niet want de lonen balanceren zich min of meer uit. Wel is er het probleem van de illegalen.

In de VS is er de Federale Belasting en daaruit gaat een deel naar de verschillende staten. Elke dollar schuld wordt dan voor een staat een stuk minder. Een staat kan in theorie failliet gaan. Dat gebeurde onlangs bijna in Californië, maar dat moest er zelf zien uit te komen, zonder bailouts. En voor wat doorgaat voor verzorgingsstaat in de VS gaat er niet van uit dat men recht heeft op een uitkering in plaats van te willen werken. Bovendien is wat men in het uiterste geval krijgt lang niet zo uitgebreid als in de sterkere eurozone landen. Werken voor een laag loon is altijd beter. Die vergelijking gaat dus absoluut niet op. Naar Amerikaanse begrippen worden in de eurozone zowel staten als burgers in de watten gelegd.