Erdogan zet alles weer op scherp

De Turkse premier Recep Tayyip Erdogan heeft gisteren na zijn terugkeer uit Noord-Afrika weer eens hard uitgehaald naar de demonstranten. Zij zouden eerst en vooral hooligans zijn - of 'provocateurs' - en de zaken bewust op scherp zetten. Vreselijke mensen, en nog gevaarlijk ook.

(Alle foto's hieronder zijn gemaakt op 6 juni, 2013. En copyright: Michael van der Galien / De Dagelijkse Standaard. Overname mag, mits het copyright wordt vermeld)

Bij zijn terugkeer werd Erdogan verwelkomd door pro-AKP demonstranten. Die wilden hem graag een hart onder de riem steken. Erdogan zag zijn juichende troepen en wist dat het goed was. Vervolgens zet hij maar weer eens de aanval in op de oppositie.

Ondanks de excuses van vicepremier Arinc en de vredige woorden van president Gül houdt Erdogan dus voet bij stuk. Sterker nog, hij doet er een schepje bovenop door o.a. te stellen dat de plannen voor Gezi Parki (of Gezi Park, in de Nederlandse pers) gewoon doorgaan.

Voor u denkt dat het dan om die paar bomen gaat: nee, die bomen zijn maar een detail, maar wel heel tekenend voor de manier waarop Erdogan omgaat met andersdenkenden. De demonstranten verdedigen niet slechts een paar bomen, maar hun recht om gehoord te worden. Misschien, zeggen ze, dat ze bij verkiezingen (nipt) in de minderheid zijn, maar dat betekent niet dat ze geen rechten hebben en dat hun meningen er niet toe doen.

Door te zeggen dat die plannen hoe dan ook doorgaan en maar weer eens te herhalen dat hij de demonstranten als 'provocateurs' ziet zegt Erdogan in feite dat hij gewoon door zal gaan op de oude voet.

Mensen die al langer bekend zijn met Erdogans leiderschapsstijl zullen hier niet verbaasd door zijn. Hij staat namelijk bekend om zijn onwil om wat voor compromis dan ook te sluiten met andersdenkenden. Het is Erdogans way or the highway.

Het probleem met zo'n aanpak moge duidelijk zijn: de spanningen in de maatschappij nemen daardoor rap toe. In sommige steden moet de politie demonstranten en pro-AKP groepen al uit elkaar houden. Die AKP-groepen voelen zich genoodzaakt en gesterkt in te grijpen, juist omdat Erdogan zo agressief en denigrerend spreekt over de reguliere demonstranten. 'Als de politie het niet kan, doen wij het wel', is hun mentaliteit.

Hoe vaker Erdogan herhaalt dat de demonstranten 'extremisten' zijn die beïnvloed worden door 'buitenlandse provocateurs', des te meer de spanningen zullen toenemen. De premier splijt de samenleving ermee, maar dat lijkt hem niets te kunnen schelen. Hij is er namelijk nog altijd van overtuigd dat hij gesteund wordt door (meer dan) 50 procent van de bevolking.

Daar kon hij zich echter weleens deerlijk in vergissen. Er is een harde kern van de AK Parti die het allemaal prima vindt, maar dan heb je het naar mijn inschattingen op rond de 20 - 25 procent van de kiezers. De rest van de achterban stemt op de AK omdat ze de andere partijen niet vertrouwen, omdat de AK de economie heeft doen groeien, en omdat Erdogan in 2002 / 2003 nog pretendeerde een echte liberaal te zijn, die iedereen zou beschermen, en een nieuw, liberaal tijdperk zou inluiden in Turkije.

Juist die kiezers - liberalen en centristen - die Erdogan altijd hebben gesteund keren zich nu van hem af. Bij verschillende demonstraties heb ik met mensen gesproken die in het verleden op de AK hebben gestemd, maar die ontstemd zijn over Erdogans autoritaire trekjes. Ook in Istanbul en andere steden is dat het geval. Zo kwamen er eergisteren plots conservatieve moslims opdagen op Taksim: zij zijn het normaal niet eens met de demonstranten, en stemmen AKP, maar wilden hun solidariteit betuigen met de demonstranten die, vinden ze, veel te hard worden aangepakt door de politie.

Erdogan zet de boel dus op scherp, maar kon daar uiteindelijk weleens zelf het slachtoffer van worden. Hoe meer de kampen tegen elkaar worden opgezet, des te kleiner de kans dat er een compromis wordt gesloten waar iedereen genoegen mee neemt... om nog maar te zwijgen over het feit dat Erdogans naam nu bezoedeld is en het weleens lastiger voor hem kon worden dan hij denkt om president te worden, wat zijn ambitie is.

Tenslotte, hieronder een korte video die ik heb gemaakt van de demonstratie van gisteravond, zodat u die gevaarlijke mensen eens goed kunt bekijken. Overigens roepen ze op een gegeven moment 'Tayyip istifa', wat 'Tayyip stap op' betekent. Ook zingen ze o.a. 'Mustafa Kemali askerlerligiz!', wat 'Wij zijn de soldaten van Mustafa Kemal' betekent. Tayyip is, natuurlijk, de premier Recep Tayyip Erdogan, Mustafa Kemal is Atatürk, de stichter van de seculiere Turkse Republiek.