Geen man overboord bij het loslaten van Griekenland

Eurocommissaris Neelie Kroes heeft laten weten dat haar geruchtmakende uitspraken gisteren in de Volkskrant verkeerd zijn geïnterpreteerd. In een interview verklaarde zij dat er geen man overboord was als Griekenland de eurozone zou moeten verlaten, en dat het mantra dat de hele eurozone in elkaar zou storten als één lid zou uitstappen 'gewoon niet waar was'. Daarmee zou zij het laatste taboe over Griekenland hebben geslecht. Er werd zelfs gesuggereerd dat er van een opzetje sprake was van de Europese Commissie, maar dat was niet zo. Kroes gaf gewoon haar mening, die later werd gesteund door de Nederlandse premier Mark Rutte, en krabbelde ook niet terug bij herlezing van het interview, dat ten volle door haar werd geautoriseerd. Dit hoorde ik gisteren al, na contact met één van de auteurs, nog voordat de verhalen over de 'verkeerde interpretaties' gingen rondzingen. Die 'verkeerde interpretaties' zijn waarschijnlijk in het leven geroepen door mensen die het interview zelf niet in zijn geheel hebben gelezen, een belangrijk verschil, wat Kroes zelf ook zegt. (Het interview baarde ook in het buitenland opzien, en dan liggen misverstanden al snel op de loer.)

De vraag is overigens of Kroes werkelijk iets nieuws heeft gezegd. Jazeker, de Europese Commisie is officieel nog steeds van mening dat Griekenland bij de eurozone moet blijven, een standpunt dat gisteravond ook weer door Angela Merkel werd herhaald. Maar Kroes benadrukte dat zij het liefst zag dat Griekenland binnenboord blijft. Wat je wel zou kunnen stellen is dat de geesten rijp worden gemaakt voor een mogelijk Grieks vertrek, omdat in Brussel ook de meest diplomatieke diplomaten het wel met die k-Grieken hebben gehad. Ze moeten nu eindelijk eens hun afspraken nakomen en gaan uitvoeren. Mijns inziens zijn zulke toespelingen al vanaf november ingezet, toen Merkel en Sarkozy uit ergernis over het voornemen van de toenmalige premier Papandreou om een referendum over de euro uit te schrijven lieten weten dat er voor de euro ook een toekomst was zonder Griekenland. Niemand, ook de financiële markten niet, kan straks nog verbaasd zijn als de Grieken afhaken, ook al heeft Merkel dat lang voor ondenkbaar gehouden. Zo ondenkbaar is dat sindsdien niet meer.

Betekent dat ook dat Geert Wilders en Frits Bolkestein het al veel eerder juist hebben gezien? Nee. Volgens mij gaat het hier voor alles om de juiste timing, en wat misschien over een maand wel kan, kon een half jaar geleden nog niet. Dat heeft niet zozeer met alle voorbereidende plannen en vangnetten te maken die intussen zijn ontwikkeld, al helpen die ook, maar vooral met de financiële markten, die ook langzaam zijn gaan begrijpen dat Griekenland een geval apart is. Na alle miljarden die inmiddels voor het stutten van Griekenland zijn ingezet en waarmee ook tijd is gekocht, kan moeilijk nog gezegd woren dat de eurozone lidstaten in moeilijkheden zomaar aan hun lot overlaat. Integendeel, het uiterste is geprobeerd om de boel bij elkaar te houden, maar de eurolanden kunnen niet gehouden worden aan beloften als de Grieken hun aandeel niet nakomen. Het zal best dat mensen 'die de Grieken kennen' (Bolkestein) dat al veel eerder zo zagen, maar het is zaak dat de markten en de andere zuidelijke lidstaten, zoals Italië, dat ook gaan inzien. Daarom denk ik dat Kroes gelijk heeft als zij stelt dat 'er geen man overboord is' (ongelukkige beeldspreek, wat zijzelf in het interview al besefte door die te corrigeren) als Griekenland buitenboord valt. Dat laatste zal nog duur genoeg zijn, want ook dan zal de Grieken perspectief geboden moeten worden en zijn er reddingslijntjes nodig. En voor de Grieken blijft een failliet of een terugkeer naar de drachme hoe dan ook een ramp. Het valt niet in te zien waarom dat voor Griekenland een uitweg zou zijn.

Om die reden is het ook te makkelijk te denken dat alles weer goed komt als de zuidelijke landen 'slim bezuinigen zoals Nederland', wat Mark Rutte heeft gezegd. Dat noordelijke recept werkt daar domweg niet in pure vorm. Het echte taboe is niet dat de eurozone mogelijk zonder Griekenland verder kan en dat het besmettingsgevaar naar andere probleemstaten nu minder groot is dan een jaar geleden, maar dat Nederland hoe dan ook - met of zonder Griekenland - moet gaan betalen (zie Carla Joosten in Elsevier). Nederland is rijk genoeg om dat te kunnen opvangen, ook een bedrag van 12 miljard euro, mede omdat het tot nu toe van de lage rente heeft geprofiteerd. Daardoor hoeft er minder voor het financieren van de (opgelopen) staatsschuld te worden betaald. Voor ons is de euro een blijvertje, wat er verder ook gebeurt.