Het CDA, dat zijn wijzelf

Toen ik afgelopen zondag op de Dagelijkse Standaard schreef dat ik net als vorige keer bij gebrek aan beter misschien toch op het CDA ga stemmen, omdat het CDA in het verleden tenminste bewezen had geen gekke dingen te doen, kreeg ik twee mails van oud-hoofdredacteuren met wie ik kon lezen en schrijven. De eerste stuurde een verwijzing naar een column van Afshin Ellian, die op de website van Elsevier het CDA 'vaag geklets over de moraal' verweet. Was ik het eigenlijk wel mee eens. En een andere oud-hoofdredacteur mailde dat hij het interessant vond wat ik schreef, dat je bij je stemkeuze moest afgaan op daden uit het verleden en niet op loze praatjes over de toekomst, maar dat ik bij het CDA dan wel helemaal aan het verkeerde adres was. Als geen andere partij heeft het CDA drastisch verjongd en alle gevestigde coryfeeën van de lijst gegooid. Daarmee is dat oude vertrouwde CDA een onbeschreven blad geworden. Oók helemaal mee eens, en een goede reden om niet te gaan stemmen. Maar omdat politiek volgens mij altijd een keuze uit verschillende kwaden betreft, is thuisblijven een zwaktebod. En als het CDA straks toch al zo weinig stemmen haalt, hoef ik niet te vrezen dat ze in mijn naam nog gekke dingen gaan doen. Dus daarom: doe eens wat anders, stem CDA!

Twee jaar geleden, op een verkiezingsdag in juni, toen ik aan weer een andere oude bekende hoofdredacteur had verklapt dat ik op JPB had gestemd, viel mij al op dat dit vreemde, ongelovige gezichten oogstte. Of ik helemaal gek was geworden of de boel zat te provoceren. In Amsterdam is dat inderdaad een afwijking. Bij ons in de stad werd het CDA toen nog maar door drie procent van de kiezers gesteund, waardoor de historisch gezien belangrijkste bestuurspartij in Amsterdam niet meer dan een splinterpartiij is, een soort SGP. De tegenstelling tussen de hoofdstad en de provincie, waar het CDA nog wel enige aanhang had, komt in meer landen voor, maar in Nederland, Europees gezien een gematigd en degelijk bestuurd land, is die wel erg groot. En je kunt niet eens zeggen dat ze in de provincie zo bekrompen zijn dat ze een hekel hebben aan de grachtengordel of aan kunst. (Dat is meer iets voor Rotterdam, met zijn frustratie van eeuwige tweede.) Iedereen komt graag naar Amsterdam, op zondag ziet het er zelfs groen van de funshoppers uit de Veluwe en de Achterhoek. Hoe normaal ze daar ook doen, dit is toch echt niet gewoon. En wat is dat voor land waar een stem op het CDA (het CDA!) wordt gezien alsof je je verstand hebt verloren?

Nu moet ik bekennen dat ik mij vroeger ook nooit had kunnen voorstellen om zelfs maar serieus een stem op het CDA te overwegen. Op het CDA stemde je vader, of de brave borsten op het platteland, niet wij dwarse onafhankelijke geesten in de stad. Die oubolligheid, daar wilde je niet bijhoren. Het CDA werd ook afgeschilderd als een 'laffe middenpartij die nooit wilde kiezen'. Dat is geloof ik nog steeds het geval. Maar twee weken voor de verkiezingen schijnt de helft van de kiezers zelf ook nog niet te weten op wie ze moet stemmen. En dat het CDA nooit controversiële keuzen maakt, kun je niet zeggen. Twee jaar geleden werd voor het in zee gaan met Geert Wilders gekozen, en nu dat experiment mislukt is gaat de partij dat niet nog eens doen en sluit zij de PVV uit. Duidelijker kun je als middenpartij niet zijn. En een partij van oude zeikerds is het ook niet meer, het 'vernieuwde' CDA is jong en fris. Er moet dus iets anders, iets psychisch of psychologisch, aan de hand zijn.

Ik denk dat het postmoderne Nederland een CDA-complex heeft. Freudiaans geduid wil dat zeggen dat wij niet meer bij het CDA willen horen, omdat het CDA met vroeger wordt geassocieerd, met het ouderlijk nest toen we nog niet op eigen benen konden staan en zo gezagsgetrouw waren dat we op gezag van de kerk nog in God geloofden. Dat doen wij moderne geëmancipeerde mensen niet meer. Wij kiezen dwars en tegendraads. Maar dit modieuze, welhaast verplichte nonconformisme is zelf zeer belegen aan het worden. Daarom stemmen we in de hoofdstad ook niet meer als vanzelf op de PvdA, die andere traditionele bestuurspartij, waarvan de oude achterban zich als progressiever en wereldser zag dan van dat kneuterige CDA. Dit rare, verknipte Nederland, dat de laatste jaren zichzelf niet is, zou eens 'in analyse' (vroeger de biechtstoel) moeten. Want de mensen met momenteel de grootste hekel aan het CDA, die van de PVV, willen tegelijk dat Nederland zijn identiteit bewaart en zich niet moet uitverkopen aan dat landverraderlijke Europa. Maar als er iets met de Nederlandse identiteit verbonden is, dan is het dat zuilenstelsel, waarin de confessionele partijen (in 1980 opgegaan in het Christen Democratisch Appèl) de maat der dingen hebben gezet. Dat CDA, dat zijn we zelf. Dus als er niet meer op het CDA wordt gestemd, niet in de hoofdstad en (gekker nog) niet in de provincie, dan getuigt dat ook van zelfhaat. En dan zit je, eigentijds gezegd, niet lekker in je vel. Op het CDA, en het stemmen daarop, is een vreemd taboe komen te liggen, alsof je daar liever niet meer voor uitkomt, wat in extremis betekent dat daar voor de toekomst mogelijk nog een 'gordijnbonus' in het verschiet ligt. Zoals bij Nixon en zijn zwijgende meerderheid in 1968.

Ik denk dat wij Nederlanders dat CDA nog vreselijk gaan missen: no more CDA to kick around. Vandaar dat ik er op 12 september alvast op stem, wat mijn oud-hoofdredacteuren er ook over mogen denken. Want de laatsten zullen de eersten zijn.