VOC-topstukken doken op in Action-doos: roof uit Nationaal Archief na tien jaar onthuld

Binnenland•09 jul , 5:43

Een doos van de Action. Daarin lagen jarenlang onbetaalbare, eeuwenoude documenten van de Verenigde Oostindische Compagnie (VOC), admiraal Michiel de Ruyter én geheime notulen van de Staten-Generaal. Ooit geroofd uit het Nationaal Archief, jaren spoorloos gebleven — tot nu.

Het bizarre verhaal leest als een filmscript: een medewerker van het archief smokkelde rond 2015 tientallen topstukken naar buiten. De roof bleef tien jaar lang onopgemerkt. Geen alarmering, geen gerichte controle. Uiteindelijk werd de doos pas teruggevonden op zolder bij een familielid van iemand die zwaar ziek en niet meer handelingsbekwaam was.

En waar eindigde het erfgoed? In de handen van de onvolprezen kunstdetective Arthur Brand, die het onmiddellijk herkende voor wat het was: Unesco-werelderfgoed, nationaal bezit, en historisch van onschatbare waarde.

De Ruyters zeeslag, VOC-vergaderingen en de Staten-Generaal in karton

Wat zat er in de doos?

Het originele verslag van de eerste vergadering van de VOC uit 1602, waarin het iconische logo voor het eerst voorkomt.
Een handgeschreven journaal van Michiel de Ruyter, waarin hij ‘live’ verslag doet van zijn eerste zeeslag in 1641.
Geheime notulen van de Staten-Generaal uit de roerige periode 1592-1604.
Een verslag van een VOC-expeditie naar India (1700) en documenten van Koning Willem I.

Deze stukken lagen niet in een museum, maar in een doos met tape en karton, tussen oude troep. Het enige wat voorkwam dat ze op Marktplaats zouden belanden, was een oplettend familielid.

👉 Geen linkse intimidatie aan Nederlandse universiteiten. Stop de Hamasprotesten! Academici ondersteunen terreursympathisanten en joodse studenten worden gejaagd. De maat is vol. ✍️ Teken vandaag nog deze petitie en laat je stem horen

Justitie: dader overleden, geen vervolging

Het meest onthutsende deel van dit verhaal? De dader is bekend, maar wordt nooit vervolgd. Hij werkte destijds in het Nationaal Archief, had toegang tot de topstukken en smokkelde ze mee naar buiten.

Maar inmiddels is hij overleden. Dus blijft de roof juridisch zonder gevolgen. Geen arrestatie, geen rechtszaak, geen verantwoording. En dat terwijl hij met zijn daad het culturele geheugen van Nederland ernstig in gevaar bracht.

Nationaal Archief: jarenlang geen idee

Het Nationaal Archief in Den Haag bewaart meer dan 140 kilometer aan archief, en merkt zelf op dat stukken vaak pas als ‘ontbrekend’ worden opgemerkt op het moment dat ze worden aangevraagd. Kortom: als niemand iets nodig heeft, merkt ook niemand dat het gestolen is.

Lees ook

Deze situatie laat zien hoe kwetsbaar ons nationaal erfgoed werkelijk is. Ondanks digitalisering, toezicht en toegangssystemen, kunnen de waardevolste stukken zomaar verdwijnen – en jarenlang vermist blijven.

Arthur Brand: “Een van de mooiste vondsten uit mijn carrière”

Brand, die eerder gestolen Van Goghs, Brueghels en Hitler-paarden opspoorde, noemt dit “een soort schateiland”. Niet om het geld, maar om de historische lading. Hij schakelde de politie en het archief in, en overhandigde de stukken aan de collectiebeheerders.

Met hulp van De Telegraaf en de politie kwamen de documenten uiteindelijk veilig terug in Den Haag. Daar horen ze thuis – maar dat had ook heel anders kunnen aflopen.

Cultureel erfgoed gered, maar vertrouwen verloren

De stukken zijn terug. Gelukkig. Maar de schade is blijvend. Want wat als het familielid niet had ingegrepen? Wat als de doos op straat was beland? Wat als een handelaar dit voor tienduizenden euro’s onderhands had verkocht?

Lees ook

Deze affaire toont aan dat zelfs onze grootste nationale schatten niet veilig zijn voor diefstal, bureaucratisch falen en nalatigheid. En dat de overheid – ook op dit vlak – geen garantie biedt voor bescherming.

Het is te danken aan oplettende burgers en één vasthoudende kunstdetective dat dit verhaal geen tragedie werd. Maar laat niemand denken dat dit de laatste keer is. Zonder echte controle, transparantie en beveiliging – is dit pas het begin.