EU-hof velt vernietigend oordeel over Ursula von der Leyen in Pfizer-affaire

De zaak, die inmiddels bekendstaat als Pfizergate, is uitgegroeid tot een krachtmeting over democratische controle, transparantie en politieke verantwoordelijkheid in Brussel. The New York Times, dat de zaak samen met journalist Alexander Fanta van netzpolitik.org aanspande, kreeg van het Hof gelijk: de Europese Commissie had geen enkel recht om de sms-berichten tussen Von der Leyen en Bourla achter te houden.

De Commissie probeerde zich er nog uit te praten met het argument dat het zou gaan om 'kortstondige communicatie' — alsof miljardencontracten via sms plots geen bestuurlijke documenten meer zouden zijn.

Het oordeel van het Hof is vernietigend. Niet alleen moet de Europese Commissie de proceskosten vergoeden, het schept ook een precedent: politieke topfiguren kunnen zich niet langer verschuilen achter technische details of semantiek wanneer het gaat om democratische controle. Chats, sms’jes en andere digitale communicatie vallen net zo goed onder het transparantieregime als e-mails en memo’s.

De weigering van Von der Leyen om inzage te geven, roept serieuze vragen op over de macht van ongekozen functionarissen binnen de EU. Wie controleert de machtigste vrouw van Brussel? Niet het Europees Parlement, dat wegkijkt. Niet de lidstaten, die zwijgen. Zelfs de Europese Ombudsman en de Rekenkamer — die eerder stevige kritiek uitten — werden genegeerd. Het idee dat een bestuursvoorzitter eigenhandig contracten van tientallen miljarden euro’s kan beklinken via sms, zonder verantwoording af te leggen, is ronduit zorgwekkend.

Daarbij komt dat Von der Leyen geen onbekende is in het wissen van digitale sporen. In haar vorige rol als Duits minister van Defensie raakte ze al in opspraak vanwege het wissen van telefoondata in een ander aanbestedingsschandaal. Die geschiedenis maakt haar rol in Pfizergate des te wranger. Of de betreffende berichten ooit boven tafel komen, is hoogst onzeker: de Commissie weigert te zeggen of de sms’jes gewist zijn.

De Europese Commissie schermt intussen met holle slogans over ‘transparantie’ en ‘verantwoordingsplicht’. Maar woorden zijn goedkoop. Daden, of liever: het gebrek daaraan, spreken boekdelen. Het huidige gedrag van Von der Leyen ondermijnt het vertrouwen in de EU en voedt terecht de kritiek dat Brussel een ivoren toren is geworden, waar macht zonder tegenmacht regeert.

Von der Leyen heeft met Pfizergate niet alleen haar eigen positie ondermijnd, maar ook het institutionele gezag van de Europese Unie beschadigd. De zaak toont pijnlijk aan wat er gebeurt als transparantie en democratische controle worden ondermijnd door persoonlijke machtspolitiek.