CDA wordt D66

Een opvallende draai: na jaren is het CDA plots voor de gekozen burgemeester. "Dat schimmige systeem met een vertrouwenscommissie loopt op zijn laatste benen. We willen naar een open verkiezing," zei fractievoorzitter Sybrand van Haersma Buma dit weekeinde in een interview met de Volkskrant.

Vanwaar de draai? Volgens het CDA is het de uitkomst van een heroriëntatie over de partijbeginselen. Er is een gebrek aan vertrouwen tussen politiek en burger, jawel, een ware kloof. Na jaren is ook het CDA daar achter gekomen. "De burgemeester hoort veel dichter bij de lokale samenleving en de burger te staan. Zeker nu veel nieuwe taken naar de gemeente gaan," schrijft de partij.

Zal het er ook mee te maken hebben dat de partij waartegen het CDA voornamelijk oppositie voert nu net heeft te kampen met een wethouder in Roermond die de benoeming van de nieuwe burgemeester zou hebben proberen te beïnvloeden? Het CDA kan zich in ieder geval weer mooi afzetten tegen de VVD. Die partij steunt formeel de invoering van burgemeestersverkiezingen, maar in 2010 stemde slechts 50,5 procent van de leden in met dit voorstel. De liberalen staan dus niet bepaald als een blok achter het idee, maar dankzij de late bekering van het CDA is er wel de vereiste tweederde meerderheid om het plan door zowel de Tweede als Eerste Kamer te krijgen.

D66, de partij die al jaren pleit voor een gekozen burgemeester, is verheugd. "Goed nieuws," zegt Kamerlid Gerard Schouw. "Voor het CDA is dit een verstandige zet. De koers was tot nu toe toch vaak: Het CDA is pas tevreden als er op bestuurlijk gebied helemaal niets verandert. Dat is nu kennelijk anders."

Kennelijk, en dit is niet het enige D66-plan dat door het CDA wordt overgenomen. De gekozen burgemeester krijgt de meeste aandacht, maar een zo mogelijk nog ingrijpendere hervorming van het politieke stelsel wordt inmiddels door beide middenpartijen gedragen: de invoering van een districtenstelsel.

Ook dat moet de vermeende kloof tussen de kiezers en Den Haag dichten. De helft van de Tweede Kamerzetels zou, als het aan het CDA ligt, in regio's worden gekozen, net als in Duitsland gebeurt. Dan ontstaan ook een kiesdrempel van 1,5 procent wat volgens Buma de bestuurlijkheid van het land vergroot.

Geen van de partijen die in 2012 de Kamer in kwam, haalde echter minder dan 1,5 procent van de stemmen. Die kiesdrempel moet dus hoger als het CDA het makkelijker wil maken coalities te smeden. Maar als het doel is kleine partijen buiten de Kamer te houden, waarom dan een districtenstelsel en niet gewoon een kiesdrempel van, zeg, 5 procent, ook net als in Duitsland?

Het CDA leek even een conservatieve, zo niet nationalistische partij te worden onder Buma's leiderschap, maar nu is het plots voor bestuurlijke vernieuwing. Hoewel, de christen-democraten stemden eerder tegen de fusie van de provincies Flevoland, Noord-Holland en Utrecht waarbij ze zich beriepen op de lokale identiteit. Dan is traditie weer belangrijker dan rationalisering.

De ver-D66-ing van het CDA lijkt dan ook minder met nieuwe principes dan ouderwets oppositievoeren te maken te hebben. De VVD voert nivelleringsbeleid, dus pleit het CDA voor belastingverlaging. De VVD wilde een megaprovincie, dus stemt het CDA tegen. De VVD is verdeeld over de gekozen burgemeester, dus roept het CDA, uit het niets, op tot een gekozen burgemeester, wat de spanningen binnen de VVD alleen maar verder op scherp kan zetten. Hoezo heroriëntatie? Bij het CDA zijn de principes nog steeds inwisselbaar als het politiek zo uitkomt. Ook wat dat betreft is het net D66.