De stille kracht van Angela

Angela Merkel krijgt momenteel veel kritiek. Zij zou geen inspirerend leider zijn, met afstand de zwakste bondskanselier in de geschiedenis van de Bondsrepubliek zijn (volgens een blogger die net de twintig is gepasseerd en het hele rijtje van naoorlogse kanseliers al tegen elkaar kan afwegen), en de weg kwijt zijn. Dat laatste zei haar voorganger Helmut Kohl, en die kan het weten, want hij was de grote eenheidskanselier en maakt zich zorgen over de koers van Duitsland in Europa, waar anderen juist weer vinden dat Angela de welvaart van de Bondsrepubliek op het spel zet door veel te toegevend te zijn bij de reddingsplannen voor de euro. In mijn column in HP/De Tijd zet ik deze week uiteen dat een kanselier die uit zoveel verschillende hoeken de wind van voren krijgt ook iets goed moet doen en misschien wel koersvaster is dan het lijkt.

Het zal best dat Angela niet de meest stralende verschijning is. Maar het is hoog tijd dat de mensen eens volwassen worden, zich niet laten misleiden door politieke supersterren (die snel zijn uitgedoofd), en gaan inzien dat degelijkheid, vasthoudendheid en behoedzaamheid voor verantwoordelijke democratische leiders veel belangrijker zijn. Over die eigenschappen beschikt Frau Merkel in hoge mate. Ook dit jaar, dat in het teken staat van grote onzekerheid over het voortbestaan de euro, en (inderdaad) minder gelukkige beslissingen over het plotse afscheid van de kernernergie en het meestemmen in de VN-Veiligheidsraad met de Russen en de Chinezen inzake de interventie in Libië tegen de westerse bondgenoten in. Voor dat laatste heeft haar minister van Buitenlandse Zaken, de lichtgewichtliberaal Guido Westerwelle inmiddels een knieval gemaakt, dus dat zullen we Angela vergeven. Onderschat nooit haar vermogen om onder mannelijke politieke concurrenten slachtoffers te maken. Zo ook nu weer.

Niettemin gaat het om de hoofdzaken, en wat Duitsland betreft draaien die om de euro en nergens anders om. Daarover klinkt vooral gemor in conservatieve kringen, en daar heeft Merkel rekening mee te houden. Af en toe maakt ze dan ook een opmerking over Grieken die eens aan de slag moeten en trapt ze als Frau Nein op de rem als het om eurobonds gaat. Dat wil echter niet zeggen, wat veel Engelstalige kranten doen, die al druk op het einde van de euro speculeren omdat economieprofessoren en dissidenten in de achterban van de CDU/CSU en de FDP er geen zin meer in hebben, dat de Bondsrepubliek uit de euro gaat stappen. Niet alleen is daarvoor in de Bondsdag geen meerderheid (SPD en Grünen ondersteunen de reddingsplannen en hadden over Merkel inzake Libië en de kernenergie geen klagen), maar er kan eigenlijk ook geen twijfel bestaan over het belang dat Duitsland blijft hechten aan de historische band met Frankrijk. De matige verstandhouding met Nicolas Sarkozy, in Merkels ogen een solistische stuntman, bevestigt die slechts, want met ieder ander zou het in zo'n geval allang tot een breuk zijn gekomen. Ook moet gezien worden dat Merkel weinig steun krijgt van het zelfgenoegzame Duitse bedrijfsleven, dat zichzelf enorm op de borst slaat voor de recente exportsuccessen die vooral een inhaalslag zijn na een diepe inzinking in 2009, en van de Duitse topbankiers, hoewel die inclusief de Bundesbank onder de eigengereide Axel Weber nogal wat steken hebben laten vallen. Eigenlijk kan Merkel alleen rekenen op haar minister van Financiën Wolfgang Schäuble, de architect van de Duitse eenwording die ook graag met de Europese eenwording wil doorgaan.

Ten slotte de dolgedraaide markten. Die moeten niet de hele tijd hun zin krijgen. Merkel heeft hen te verstaan gegeven dat politici hun koersbewegingen niet altijd kunnen en willen volgen. Heel goed! Europa is te complex voor te veel daadkracht en snelle beslissingen in één richting. Ook de financiële markten moeten met hun voorkeur voor alles (een quick fix) of niks (een failliet van de euro waar de grote marktpartijen zelf geenszins belang bij hebben) leren dat er geen snelle oplossing voor de schuldencrisis is en dat Merkel uit allerlei verschillende hoeken vanuit binnen- en buitenland onder druk staat. Zij moet vele ballen tegelijk in de lucht houden, en dan kan er wel eens eentje vallen die later weer moet worden opgeraapt. Maar over de koersvastheid van Merkel, die bijvoorbeeld de schade die haar voorganger Gerhard Schröder in de relatie met de VS aanrichtte weer heeft gerepareerd, kan goedbeschouwd geen twijfel bestaan. Merkel staat voor afgewogen verstandelijkheid, voor solide conservatieve waarden. Het is eigenlijk van de gekke dat een website als de Dagelijkse Standaard, dat zulke waarden zegt te onderschrijven, daar zo weinig oog voor heeft en in al zijn heethoofdigheid meegaat met nationalistische blindgangers die 'een Duitse weg' bepleiten. Dom, dom, dom! Gelukkig toont Merkel zich onverstoorbaar. Want het is in extremis waar wat de machiavellistische François Mitterrand zei: 'Le nationalisme, c'est la guerre!' Daarmee is het nationale belang natuurlijk niet weg, maar je moet er binnen Europa zeer behoedzaam mee omgaan. Dat doet Merkel als geen ander en conservatieven - die populistische spoken het liefst in de fles houden en juist bij zwaar weer koersvastheid waarderen - zouden daar blij mee moeten zijn.