Minister-president Mark Rutte hield gisteren een EU-lezing voor de liberale Friedrich Naumann Stiftung in Berlijn zónder ook maar één keer het woord eurocrisis in de mond te nemen. Dat is op zich knap. Volgens onze premier zijn de topprioriteiten voor ons land het scheppen van banen en het stimuleren van onze export. Dat laatste is een beetje vreemd met het huidige overschot op de lopende rekening ter hoogte van tien procent van het BBP, maar het eerste is natuurlijk inderdaad essentieel. Ook in Nederland neemt de werkloosheid steeds verder toe. En ook vandaag viel er weer een
massa-ontslag te betreuren, ditmaal bij de Amerikaanse sigarettenfabrikant, met haar Europese hoofdkantoor in Zwitserland, Philip Morris, die besloot om haar Nederlandse vestiging in Bergen op Zoom te sluiten. Gevolg: meer dan 1200 man direct op straat en waarschijnlijk nog vele honderden bij toeleveringsbedrijven in de catering, de horeca en onder schoonmaakpersoneel. Philip Morris had de keus tussen het sluiten van haar Nederlandse of haar Spaanse vestiging. Volgens Philip Morris lag de crisis in Spanje aan de keus ten grondslag:
"Uiteindelijk heeft het bedrijf gekozen voor de fabriek in Nederland vanwege de zware economische omstandigheden in de zuidelijke Europese landen."
Je krijgt bijna tranen in je ogen als je dit leest; de werkelijke reden is natuurlijk, dat de lonen in Spanje, ten gevolge van het harde troika-bezuinigingsbeleid van Brussel, ongekend gedaald zijn. Gewoon goedkopere arbeidskrachten voor Philip Morris dus. In plaats dat de EU (euro) banen schept, worden er banen vernietigd. Hetzelfde geldt overigens voor onze (semi-)overheid: het UWV verwacht een verlies van 5.000 tot 9.000 banen alleen al in de jeugdzorg. Maar volgens premier Rutte is er sprake van 'economisch herstel':
"Na Duitsland koerst nu ook Nederland weer af op economische groei. Het licht aan het einde van de tunnel begint feller te schijnen. En dat stemt hoopvol. Voor alle Nederlanders en de Duitsers die weer ruimte krijgen om te ondernemen, te verhuizen of weer perspectief krijgen op een baan. Want dat is voor ons liberalen natuurlijk altijd en overal prioriteit nummer 1: het tegengaan van werkloosheid door groei en banen."
Maar dat valt allemaal nog maar te bezien. Zijn vice-premier, Lodewijk Asscher, zei gisteravond bij Nieuwsuur dat het nog wel anderhalf jaar kan duren voordat de werkgelegenheid weer aantrekt in Nederland. Intussen gaat de nivellering tussen eurozone lidstaten gewoon door. Een nivellering die voor Nederland slecht uitpakt, vooral, doch niet uitsluitend, aan de onder- en middenkant van de arbeidsmarkt. Onze minister-president komt er dus niet met fraaie retoriek over banengroei, het creëren van een sterke interne markt en het 'beter naleven van de afspraken'. Mon dieu, vrijwel alle afspraken die geschonden konden worden zijn door de EU geschonden: de drie procentsnorm, de staatsschuldquote als percentage van het BBP, de 'no bail out' clausule, het mandaat aan de ECB. Alle belangrijke afspraken zijn geschonden en nu komt de heer Rutte de kiezer vertellen dat de EU zich beter aan zijn afspraken moet houden om het vertrouwen van de burger te herstellen? Hoe geloofwaardig is dat, gelet op de realiteit?
Maar geen woord over de oorzaak van de financieel-economische crisis. Het woord 'euro' komt in zijn hele speech van ruim 2200 woorden slechts twee keer voor, als Rutte verwijst naar de beoogde voordelen van het transatlantische partnerschap met de VS, maar het woord 'eurocrisis' komt niet één keer voor. Terwijl die gemeenschapsmunt toch de hoofdoorzaak is van het gebrek aan banen, die Rutte zo vurig hoopt te creëren. Want wie kijkt naar de reële groei van ons Bruto Binnenlands Product door de jaren heen, ziet een sterke terugval sinds de invoering van de euro. Zie onderstaande grafiek:
Real GDP growth performance, 1970-2013, average annual percentage growth by periods:
En niet alleen in Nederland is de BBP-groei teruggevallen na invoering van de euro (giraal in 1999 en chartaal in 2002, red.). In alle eurozone landen is de groei van het BBP teruggevallen. Maar een causaal verband wordt niet gelegd, want dat komt niet in de eurokraam te pas. De liberale mantra's van export, globalisering en voordelen van de interne markt worden eindeloos herhaald, alsof we niet dezelfde voordelen van die interne markt gerealiseerd zouden hebben, als we de euro niet hadden gehad, om met de woorden van voormalig CPB-directeur Coen Teulings te spreken.
Maar onze premier zei nog meer daar in Berlijn. Hij haalde ook het Europese vredespaard weer van stal. De EU als vredebrenger en linkte dat aan de onvrede onder de burger. Hij zei daarover, en ik citeer:
"Ons gezamenlijke project van vrede wordt, als wij dit niet op tijd erkennen, een projectie van onvrede. Zeker onder Nederlanders hangt de onvrede en het gevoel van onbehagen voor een groot deel samen met de prestaties van de Europese samenwerking. Of liever gezegd: het gebrek aan prestaties. Niet alleen wordt de financieel-economische crisis verweten aan Europa maar ook de té snelle uitbreiding met het aantal lidstaten in het verleden. Te vaak werden gemaakte afspraken over de begroting, of over de democratische rechtsstaat, niet nageleefd, met alle gevolgen van dien. (...) Eenmaal in de EU, Eurozone of het Schengengebied werden de gemaakte afspraken onvoldoende nageleefd. Veel mensen zijn hier boos over en dat is terecht. Hierdoor is een vertrouwensbreuk ontstaan tussen Brussel en de burgers."
Die vertrouwensbreuk wil Rutte helen door voortaan 'te leveren wat er wordt beloofd'. Door weer bevoegdheden terug te halen uit Brussel, door 'Europa' te hervormen, door het credo te huldigen 'Europees wat moet en nationaal wat kan'. Rutte wil dus 'minder EU' en meer nationale zeggenschap; hij pleit voor een 'lean en mean' Europa:
"Zaken zoals zorg, onderwijs en belastingen vind ik echt iets waar wij als Nederland zelf over moeten gaan. De Nederlandse arbeidsmarkt is ook anders dan die van Duitsland, net als de sociale zekerheid. Dat regelen we dus zelf. Hier kunnen we als lidstaten uiteraard van elkaar leren, best practices uitwisselen, maar het primaat blijft bij de lidstaten. Europa moet lean and mean zijn om de kansen te kunnen grijpen die zich nu aandienen en juist liberalen moeten zich daar sterk voor maken."
Het primaat bij de lidstaten en de nieuwe Europese Commissie moet zich volgens Rutte uitsluitend concentreren op vier kerntaken: versterken van de interne markt, stimuleren van de internationale handel, strenger naleven van de gemaakte afspraken en alleen in Brussel regelen wat echt Europees geregeld moet worden. Hoe zich dat verhoudt tot de 'ever closer union', de bankenunie of Van Rompuy's Waarachtige Economische en Monetaire Unie mag Joost weten. Het zijn vooral veel mooie woorden.
Maar geen woord over de eurocrisis of over referenda; geen woord over hoe het democratisch tekort van deze unie opgelost zou moeten worden; geen woord over wat de bevolking eigenlijk zelf wil. Als de minister-president denkt, dat deze aanpak het vertrouwen van de burger in de EU herstelt en de liberalen naar veel zetels zal leiden, dan vrees ik voor Rutte een ernstige teleurstelling.
Hier vindt u een overzicht van mijn columns en u kunt mij hier volgen op Twitter. 
