Lager opgeleid: eerder stoppen met werken?

Op de Vlaamse radio hoor ik dat er in het Belgische parlement een discussie woedt over de pensioenleeftijd, die volgens sommigen omlaag moet voor iedereen die alleen maar lagere school gedaan heeft.

De aanleiding is een onderzoek waaruit blijkt dat mannen en vrouwen die alleen lager onderwijs hebben gevolgd, gemiddeld negen jaar eerder doodgaan, als ze eenmaal de vijftig hebben gehaald, dan soortgenoten die langer in de schoolbanken doorbrachten.

Nu weten we allemaal dat de pensioengerechtigde leeftijd van 65 jaar bij de invoering van de AOW in Nederland gebaseerd was op de destijds geldende gemiddelde levensverwachting en dat als dit getal - gebaseerd op de gestaag toenemende levensverwachting - om de paar jaar bijgesteld was, we nu geen, of in elk geval veel minder problemen hadden gehad met de al dan niet crisisgerelateerde tekorten van de pensioenfondsen. Dus de voorstanders hebben een punt.

Maar om dan maar direct een nieuwe klassenmaatschappij in te voeren, met twee groepen mensen, waarbij in welke groep je ingedeeld wordt - en of je dus vroeg of pas jaren later met pensioen mag - gebaseerd is op of je al dan niet hebt doorgeleerd, is wel heel cru. Des te meer omdat iemand die een beroep koos waar je erg hard van slijt - werken in de bouw bijvoorbeeld - na de basisschool meestal eerst naar de ambachtsschool ging. Een ander voorbeeld: onlangs bleek dat ook van piloten de levensverwachting erg laag is, door de jarenlang ingeademde giftige lucht in de cockpit.

Verder vergeten de voorstanders nog een praktisch bezwaar tegen zo'n tweedeling. De meeste mensen gaan liever eerder met pensioen, dus er zou gefraudeerd kunnen worden met het opgeven van de al dan niet genoten opleidingen: "Nee hoor, ik heb alleen maar basisschool gehad!" Als je huisarts of advocaat bent, kom je daar niet mee weg, maar er zijn natuurlijk genoeg mensen aan wie je niet merkt dat ze meer onderwijs hebben gevolgd dan alleen de basisschool, omdat dit doorleren geen succes was, of maar kort duurde.

Bewijzen dat je rond 1960 op je twaalfde bent gestopt met leren, zou best wel eens lastig kunnen zijn. Getuigen leven misschien niet meer. Kom je wanneer je zo'n bewijs niet rond krijgt in de pechvogelgroep terecht? Of krijg je het voordeel van de twijfel en gaat de overheid alles weer eens alleen maar steekproefsgewijs, en dus fraudebevorderend, achteraf controleren - als dat al lukt? Of komt de bewijslast gewoon helemaal bij de overheid te liggen, en wordt iedereen voor wie de overheid geen vervolgopleidingen aan kan tonen, toegelaten tot de gunstige groep?

Echt eerlijk is pas: de pensioenleeftijd flink verhogen - beter laat dan nooit - en voor iedereen gelijkstellen, maar tegelijkertijd wel, op individuele basis en op maat, de mogelijkheid bieden om eerder met pensioen te gaan aan iedereen die eerder begint te slijten, op verzoek van het slachtoffer of diens huisarts, en na toestemming van een degelijke, nieuw in te stellen controlerende instantie. Er zijn vast genoeg ambtenaren die dit er makkelijk bij kunnen doen.