Rusland toont zich met inval Krim weer machtig

De Russische president Vladimir Poetin beschreef het uiteenvallen van de Sovjet-Unie eens als de grootste geopolitieke catastrofe van de twintigste eeuw. Die opvatting wordt in zijn land breed gedragen. De Russen zijn een trots volk en zien het ineenstorten van het communisme nog steeds eerder als een nederlaag dan een bevrijding.

De periode die volgde op het einde van de Koude Oorlog ervoeren de Russen als een van constante vernedering. Terwijl Rusland in zowel demografisch als geografisch opzicht kromp, kroop het Westen steeds verder oostwaarts op. In de Oekraïne heeft Poetin een rode lijn getrokken door de Krim binnen te vallen, een regio die eeuwenlang deel uitmaakte van Rusland en waar nog altijd veel Russen wonen.

Nadat de Sovjet-Unie in 1991 uiteenviel, dachten de Russen een herenakkoord te hebben gesloten met de Amerikanen. Die zouden de NAVO niet veel verder richting het oosten opschuiven, waardoor er nog altijd sprake zou zijn van enige bufferzone tussen het bondgenootschap en Ruslands eigen grondgebied. De angst voor nog een invasie uit het westen was immers de reden dat Rusland die landen in Oost-Europa had geannexeerd.

Als zo'n belofte ooit was gemaakt, werd die snel gebroken. In 1999 traden Hongarije, Polen en Tsjechië tot de NAVO toe. De Russen mopperden, maar konden weinig doen. Datzelfde jaar bombardeerde de NAVO Servië, een Russische bondgenoot, zonder Rusland op enige manier bij de crisis op de Balkan te betrekken.

Vijf jaar later waren bijna alle voormalige Oostblok-landen lid van zowel de NAVO als de Europese Unie. Alleen Moldavië, Oekraïne en Wit-Rusland vielen nog buiten de boot.

Binnen de grenzen van de Russische Federatie was het in de tussentijd ook niet rustig gebleven. De Russische oorlogen in Tsjetsjenië werden in het Westen over het algemeen zwaar bekritiseerd. Dat weerhield Poetin er na de aanslagen op Amerika van 11 september 2001 er echter niet van zijn luchtruim open te gooien voor NAVO-vluchten van en naar Afghanistan, een oorlog die hij verder steunde door de opbouw van een Amerikaanse basis toe te staan in Centraal-Azië, een Russische invloedssfeer.

Datzelfde jaar sloten de Russen hun spionagecentrum op Cuba. Een jaar later maakte Poetin geen heisa toen Amerika zich eenzijdig terugtrok uit het ABM-verdrag dat stamde uit 1972. Waar hij op hoopte was dat de Amerikanen, in ruil, zich niet al te veel zouden bemoeien met kwesties die binnen de Russische invloedssfeer vielen.

Poetin kwam bedrogen uit. In 2006 kondigde de NAVO plannen aan om een raketschild in Midden-Europa op te tuigen. Zogenaamd om het continent van raketaanvallen uit het Midden-Oosten te beschermen, maar in werkelijkheid natuurlijk vooral een verzekering tegen mogelijke Russische agressie in de toekomst. Onder president George W. Bush maakte de Amerikanen er ook geen geheim van dat zij op den duur Georgië lid van de NAVO zouden willen maken. Zo kregen de Russen langzaam maar zeker het idee omsingeld te worden.

Toen Georgië en Rusland in 2008 in een oorlog verwikkeld raakten, sprongen de Amerikanen echter niet tussenbeide. Het is onwaarschijnlijk dat ze dat nu in de Krim wel zullen doen. Maar sindsdien hebben de Verenigde Staten Rusland wel al meerdere keren voor het hoofd gestoten. In 2011 in Libië, toen Rusland huiverig was voor een Western militair optreden in het Noord-Afrikaanse land, maar uiteindelijk toestemming gaf in de VN-Veiligheidsraad op voorwaarde dat de bondgenoten alleen burgers zouden beschermen. De NAVO deed echter meer en hielp het regime van kolonel Gaddafi ten val brengen.

Vorig jaar leek het erop dat de Amerikanen hetzelfde van plan waren in Syrië, een van de weinige aan Rusland-gelieerde landen buiten de voormalige Sovjet-Unie. De Russen blokkeerden daarom iedere VN-resolutie die het Syrische regime van Bashar al-Assad veroordeelde en kregen iedere keer een lading kritiek over zich heen.

Soortgelijke kritiek klinkt sinds het Russische optreden in de Krim. De Russen hebben geen oog voor de mensenrechten, bedrijven alleen machtspolitiek, zijn ondemocratisch en oneerlijk. Vladimir Poetin zal het inmiddels een worst zijn. Hij vertrouwde het Westen al niet meer; nu trekt hij zich er ook niets meer van aan.