Waar is Amerika?
De grootmacht die ons bijna zeventig jaar geleden bevrijdde lijkt de wereld de rug toe te keren.
De overwinning in de Tweede Wereldoorlog luidde een periode van Amerikaanse overheersing in. Geen enkel land was eerder zo machtig. Amerika is in militair opzicht nog steeds verreweg de dominante speler. Het geeft ieder jaar niet alleen meer geld uit aan defensie dan al haar rivalen bij elkaar; Amerikaanse militairen zitten in iedere hoek van de Aarde. Ze vechten in Afghanistan, leidden soldaten in Afrika op en houden de oceanen veilig. Het Amerikaanse economische systeem heeft de wereld ingenomen. De Amerikaanse cultuur is de wereldcultuur. De Amerikaanse taal is de wereldtaal. (Hoewel het wat dat betreft enige hulp had van de Britten.)
Toch lijkt die overmacht in verval te zijn geraakt en die teruggang valt samen met het presidentschap van Barack Obama. China is hard onderweg de grootste economie op Aarde te worden en in toenemende mate bereid haar macht te laten gelden. Rusland trekt zich weinig meer aan van wat de Amerikanen vinden en lijkt beetje bij beetje het Sovjet-rijk te herstellen. Amerika is niet eens meer in staat de Israëliërs en de Palestijnen tot onderhandelingen te bewegen, ook al zijn beide zeer afhankelijk van Amerikaanse steun.
De afgelopen paar jaar is de neergang schijnbaar in een stroomversnelling geraakt. The Economist wijdt er deze week een artikel aan en stelt vast dat, hoewel iedere crisis uniek is, de opstapeling van problemen de perceptie versterkt dat Amerika langzaam maar zeker de rest van de wereld de rug toekeert.
The Asians note that in 1994, in exchange for surrendering nuclear weapons, Ukraine received a guarantee from Russia, America and Britain that its borders were safe. The Baltic countries remember the red lines crossed in Syria. Arab princes and Chinese ambassadors count the Republican senators embracing isolationism. Together, these retreats plant a nagging suspicion among friends and foes that on the big day America simply might not turn up.
Vrij vertaald:
De Aziaten wijzen erop dat Oekraïne in 1994 haar kernwapens opgaf in ruil voor een garantie van Rusland, Amerika en het Verenigd Koninkrijk dat 's lands grenzen veilig waren. De Baltische staten herinneren de 'rode lijnen' die in Syrië zijn overschreden. Arabische prinsen en Chinese ambassadeurs tellen de Republikeinse senatoren die een isolationistische buitenlandse politiek omarmen. Al met al vermoeden zowel de vrienden als vijanden van Amerika dat het op een dag simpelweg niet meer komt opdagen.
Het is niet allemaal de schuld van Obama. De oorlogszucht van zijn voorganger, George W. Bush, verspeelde het Amerikaanse prestige. Veel landen, waaronder bondgenoten van Amerika, waren het oneens met de beslissing om dat land binnen te vallen. Zij zagen de oorlog niet als een bevrijding van het Iraakse volk, maar de eerste keer dat de morele supermacht, die altijd de mond vol had van democratie en vrijheid, uit eigenbelang een ander land aanviel.
In werkelijkheid speelde eigenbelang altijd mee, maar sinds het einde van de Vietnam-oorlog was Amerika er niet in geslaagd de wereldopinie zo tegen zich te keren.
Daar kwam de recessie in 2008 bovenop. Plots begon de rest van de wereld te twijfelen of het Amerikaanse model van deregulering en vrijhandel was zo'n goed idee was. China, daarentegen, deed het goed. Was dat misschien toch dankzij, en niet ondanks, de staatsgeleide economie?
Het zeer gestage economische herstel in Amerika, wat overigens wel grotendeels op het conto van Obama kan worden geschreven, want zijn interventionistische beleid heeft weinig vruchten afgeworpen, droeg bij aan die perceptie. Amerika was in crisis en dat straalde af op het buitenlandse beleid.
Obama begreep dat het zwaartepunt in de wereld naar Azië aan het verschuiven was en richtte zich daarom meer op die regio. Maar dat ging noodzakelijkerwijs ten koste van andere delen van de wereld waar het lang een overheersende rol had gespeeld. De Europeanen waren bijna allemaal verliefd op de zwarte president, maar aan die hartstocht is inmiddels wel een einde gekomen. Obama trekt troepen uit Europa weg en lijkt niet in staat, noch bereid, het expansionistische beleid van Vladimir Poetin een halt toe te roepen. Noch weet hij zijn eigen Democratische Partij achter een transatlantisch handelsverdrag te krijgen. (The Economist laat onvermeld dat er ook op links genoeg isolationisten zijn te vinden.)
In het Midden-Oosten vervreemde Obama bondgenoten als Israël en Saoedi-Arabië van zich door eerst de Egyptische leider Hosni Moebarak te laten vallen en vervolgens concessies te doen aan Iran. Nu is het maar de vraag of Amerika de arabische volksopstanden hadden kunnen negeren en of het tot in het oneindige een vijandige relatie met de ayatollahs in Teheran moet onderhouden, maar het is het een of het ander. Amerika kan niet 'achter het volk' beweren te staan en vervolgens een dictator steunen, noch kan het met zowel de Saoediërs als Iran vrienden zijn.
Het probleem is dat Obama vaak geen keuze durft te maken. Hij wil meer energie steken in de banden met Azië, maar laat zich keer op keer afleiden door crises in Europa en het Midden-Oosten waar hij vervolgens grote woorden gebruikt, maar weinig daadkracht toont. De Syrische dictator Bashar al-Assad moest wat hem betreft ophoepelen, maar Amerika deed weinig om dat gedaan te krijgen. Als hij chemische wapens zou gebruiken, dan greep Amerika in! Tot Assad chemische wapens gebuikte en Obama niets deed. Poetin mag niet zomaar de Krim inpikken, maar doet hij dat toch, dan komt Obama met sancties, waar Poetin zich vervolgens niets van aantrekt. Het is allemaal niet erg indrukwekkend.
Intussen neemt de Amerikaanse invloed verder af en hoewel dat in de eerste plaats gevolgen heeft voor andere landen die op Amerika vertrouwen, bedreigt het uiteindelijk ook de Amerikaanse belangen. Kan Amerika meer geld verdienen als niet de Amerikaanse marine, maar die van China of Rusland de wereldzeeën bewaakt? Of als China of Rusland buurlanden intimideren en investeerders wegjagen? Zijn de Amerikanen veiliger als hun soldaten niet in Afrika en het Midden-Oosten naar terroristen jagen? Waarschijnlijk niet.
Of een volgende president de huidige trend kan keren, is onzeker. Het is namelijk niet zozeer een kwestie van kunnen, maar van wilskracht. The Wall Street Journal vroeg het de Amerikanen en bijna de helft zei dat hun land nog minder actief moet zijn op het wereldtoneel. Slechts een op de vijf vindt dat Amerika juist meer moet doen. Er zullen weinig democratische leiders zijn die tegen zo'n duidelijke publieke opinie ingaan.
Ga verder met lezen
Dit vind je misschien ook leuk
Laat mensen jouw mening weten