Zwitsers 'JA' testcase voor NExit

De Zwitsers hebben gisteren - zij het met een krappe meerderheid - per referendum 'JA' gezegd tegen het stellen van beperkingen aan de immigratie van zowel buiten, als binnen de Europese Unie. En bij dat laatste wringt de schoen, want dat betekent dat het verdrag met de EU dat het vrije verkeer van arbeid regelt zal moeten worden opengebroken. Hiermee kan de deelname van Zwitserland aan de interne markt. respectievelijk de vrije handel met de EU op de tocht komen te staan. De interne markt omvat immers zowel vrij verkeer van goederen, diensten en kapitaal, als van arbeid. Het Brusselse establishment en geestverwanten in de Europese hoofdsteden zullen niet nalaten te betogen dat deze zaken onlosmakelijk met elkaar zijn verbonden.

Precedentwerking
Op de keper beschouwd is die beoogde beperking van de immigratie een marginale kwestie. Ook onder een nieuw immigratieregiem zal geen enkele Duitse ingenieur of Britse consultant een strobreed in de weg worden gelegd. Dit tot wederzijds voordeel van beide partijen. Maar voor laaggeschoolden en potentiële uitkeringstrekkers uit Oost-Europa zal het een stuk moeilijker worden om vaste voet te krijgen in de Alpenrepubliek. Op zich ook weinig mis mee, ware het niet dat de inwilliging van de Zwitserse verlangens op dit punt dwars zou ingaan tegen het heilig verklaarde 'Europa zonder grenzen', en een precedentwerking zou kunnen hebben die de sluimerende onvrede in de lidstaten over de Brusselse machtsontplooiïng tot leven zou kunnen wekken.

Koppelverkoop
Uit de eerste commentaren valt af te leiden dat het establishment in Brussel en daarbuiten op zijn achterste benen staat. De inzet zal zijn om de Zwitsers de koppelverkoop van vrije handel en vrije immigratie door de strot te duwen. Hoe dit gaat aflopen durf ik niet te voorspellen. Veel zal afhangen van de Duitse opstelling. De Fransen mogen dan de ECB hebben gekaapt, op politiek gebied hebben de Duitsers sinds Sarkozy van het toneel is verdwenen en de Fransen economisch verder achterop zijn geraakt, hun machtspositie aanzienlijk versterkt. Zullen zij kiezen voor hun economisch eigenbelang (rust in de tent en de Zwitsers gewoon hun zin geven) of geven politieke idealen ('Europa zonder grenzen') de doorslag?

NExit
Aan de orde is dus eigenlijk de vraag: 'Hoe om te gaan met landen die ervoor kiezen om geen lid te zijn van de EU, maar wel een vrijhandelsrelatie te hebben met de EU?" En daar ligt de connectie tussen het Zwitserse 'JA' en 'NExit', de mogelijke uittreding van Nederland uit de EU, waarover vorige week een rapport [.pdf] verscheen van het Britse onderzoeksbureau Capital Economics.

Hoho, zult u misschien zeggen. Nederland uit de EU, dat is toch je reinste luchtfietserij, zo niet volksverlakkerij? Ja en nee, ben ik geneigd te denken. Afgaande op de korzelige en neerbuigende reactie van minister Dijsselbloem ("Een herkenbaar standpunt, waar zo nu en dan een rapport bij wordt besteld") luidt het antwoord natuurlijk ja. Er is nog geen begin van een politiek draagvlak voor uittreding, zo lijkt het. Maar wat niet is kan nog komen. Tenslotte heeft ook bijna niemand de val van de Muur en de ineenstorting van de Sovjet-Unie een paar jaar van tevoren zien aankomen.

Centrifugale krachten
Wie zijn ogen en oren de kost geeft kan niet ontkennen dat de centrifugale krachten in de EU groeiende zijn. Zo bezien is de Zwitserse casus een testcase voor het vermogen van de EU om die centrifugale krachten te neutraliseren. Want dat het bij dit ene - Zwitserse - geval zal blijven is onwaarschijnlijk.

Er kan een punt worden bereikt dat één flinke psychologische schok voldoende is om de stemming - ook in Nederland - radicaal te doen omslaan. Zo'n schok zou bijvoorbeeld kunnen zijn de allerminst denkbeeldige opzegging van het EU-lidmaatschap door het Verenigd Koninkrijk. Of dichter bij huis: er valt aan het Korte Voorhout nummer 7 te Den Haag een rekening op de deurmat van pakweg 100 miljard, te betalen binnen zeven dagen, afzender ESM. Zou Dijsselbloem dan wegkomen met het commentaar: "Een herkenbaar doel, waar zo nu en dan een betaling voor moet worden gedaan"?