-Column Dr. Gert Jan Mulder- Pieter Klok en de media-elite: hoe ‘desinformatie’ een politiek wapen werd
In een recente column stelt Pieter Klok, hoofdredacteur van de Volkskrant, dat “de golf aan desinformatie die over het internet spoelt, het grootste gevaar is voor de democratie.” Zo’n uitspraak verdient kritische analyse. Niet alleen omdat Klok hiermee zichzelf tot moreel hoeder van de publieke waarheid verheft, maar ook omdat hij het debat versmalt tot een kwestie van gelijk hebben, in plaats van vrij kunnen spreken. In zijn visie lijken afwijkende meningen niet meer te behoren tot het democratische gesprek, maar tot een kwaadaardige dreiging.
1. De man achter de krant
Pieter Klok is niet zomaar een commentator. Hij is hoofdredacteur van een van de meest invloedrijke kranten van Nederland, een krant die dagelijks de toon zet in talkshows, redactiekamers en beleidskringen. Wie de Volkskrant leest, leest niet zomaar nieuws, maar een ideologisch gefilterde weergave van de werkelijkheid. En dat is geen complot, maar een redactionele keuze.
Dat maakt zijn uitspraak des te problematischer. Klok meent dat “desinformatie” – een term die zelden wordt gedefinieerd – de grootste bedreiging vormt voor onze democratie. Maar wie bepaalt wat desinformatie is? En belangrijker nog: wat gebeurt er met mensen die wél iets anders geloven?
2. De heersende ideologie: progressief, eurofiel, anti-patriottisch
Neem het mediadiscours rond Joe Biden. Al sinds zijn aantreden in 2021 zijn er talloze beelden en verslagen verschenen van een president die zichtbaar worstelt met zijn fysieke en mentale gesteldheid. Waar de Volkskrant zich jarenlang uitgebreid boog over de psychologische gesteldheid van Trump (bv. VK 13/07/2019: “Trump is een narcistische autist”, opiniestuk), zwijgt men in alle toonaarden over Biden, die nota bene de machtigste man ter wereld was.
Die selectieve verontwaardiging typeert de koers van de krant: kritiek op rechts-populisten als Trump, Bolsonaro, Poetin, Milei of Meloni is dagelijks te vinden. Maar wie systematische kritiek levert op de Europese Unie, NAVO-uitbreiding of massamigratie, wordt behandeld als verdacht, extreem, of – jawel – “desinformatieverspreider”.
3. Klok is niet de enige: media als internationale machtsfactor
De Volkskrant staat hierin niet alleen. Ook buitenlandse media als The New York Times, Le Monde en Der Spiegel hanteren een vergelijkbare lijn. Ze bedienen zich van hetzelfde narratief: een moreel gelijk dat rechtvaardigt dat bepaalde meningen worden gedeplatformeerd, gecensureerd of simpelweg genegeerd.
De verwevenheid tussen media, ngo’s en internationale netwerken is hierbij een structureel probleem. Organisaties als United Aid en Open Society (van George Soros) hebben miljoenen geïnvesteerd in journalistieke initiatieven die “de juiste” verhalen vertellen. Dat is geen verzinsel, maar uitgebreid gedocumenteerd, o.a. in rapporten van het Center for Media and Democracy. Het gevolg: media worden geen spiegels meer van de samenleving, maar instrumenten van ideologische beïnvloeding.
4. Het frame ‘desinformatie’ als wapen
Het woord “desinformatie” is niet onschuldig. Het is een wapen. In plaats van te zeggen: “wij zijn het oneens”, zegt men: “u liegt en vormt een gevaar voor de democratie.” Daarmee worden geen argumenten gewogen, maar tegenstanders buitengesloten.
Wat Pieter Klok doet – en daarmee ook zijn redactie – is een fundamentele vertrouwensbreuk bewerkstelligen. Burgers voelen zich niet gehoord, niet gezien, niet serieus genomen. En dat is geen bijzaak: dat is precies wat populisme voedt.
5. Volkskrant als illustratie van een dieper probleem
De Volkskrant is niet alleen een krant. Zij is een instituut geworden in het dienstverband van een ideologie. Dat is op zich legitiem – als je daar eerlijk over bent. Maar het wordt problematisch als datzelfde instituut zich vervolgens presenteert als neutraal, objectief en moreel superieur.
Het feit dat de Volkskrant deel uitmaakt van DPG Media – een Belgisch mediaconglomeraat dat ook Trouw, Het Parool en Nu.nl in bezit heeft – versterkt die zorg. Wat als die media onderling afstemmen welke thema’s belangrijk zijn, en welke vooral níet?
6. Wat is dan het échte gevaar voor de democratie?
Niet “desinformatie”, maar de claim dat alleen progressieve media de waarheid bezitten. Niet de mening van burgers, maar de minachting voor die mening. Niet foute informatie, maar de angst voor debat. En vooral: de hoofdredacteur die zichzelf tot hoeder van het gelijk benoemt.
Conclusie: laat het oordeel aan de burger
De democratie is niet gediend bij censuur, framing of paternalistische media. Zij floreert bij debat, verschil van inzicht, en het vertrouwen dat burgers zélf in staat zijn om waarheid van leugen te onderscheiden. Pieter Klok zou dat als hoofdredacteur moeten verdedigen, niet ondermijnen.
Referenties:
1. Volkskrant, 13 juli 2019: “Trump is een narcistische autist” (opinie)
2. Volkskrant, 17 dec 2023: “Wilders en de gevaarlijke verrechtsing van Europa” (analyse)
3. Volkskrant, 2 mei 2024: “Zelensky blijft het morele baken in deze oorlog” (commentaar)
4. Center for Media and Democracy (2020): “Funding Journalism: Open Society’s Media Strategy”
5. DPG Media, jaarverslag 2023: overzicht van titels en redactionele focus
6. Le Monde, 2022: “L’extrême droite menace l’unité européenne”
7. NYT, 2023: “Bolsonaro’s legacy of destruction”
Ga verder met lezen
Dit vind je misschien ook leuk
Laat mensen jouw mening weten