-Dr. Gert Jan Mulder- Hoe banken burgers zijn gaan behandelen als criminelen

Naar aanleiding van een tweet van Erik de Vlieger over een Nederlandse ondernemer in de olie-industrie die werd “ondervraagd” door de Rabobank, dringt zich een bredere vraag op: hoe zijn we in deze verstikkende situatie beland, waarin banken zich als verlengstuk van justitie gedragen? Waarom moet een hardwerkende professional die in Nigeria werkt, zich verantwoorden voor zijn maandelijkse inkomen van €7.000 à €8.000? En belangrijker nog: wie heeft dit systeem gecreëerd?

Het begint bij internationale gremia: de OECD, de BIS, de centrale banken, en in Europa vooral de Europese Commissie en de Europese Centrale Bank. Deze instellingen hebben in de afgelopen jaren ongekende druk uitgeoefend op nationale overheden en financiële instellingen om witwasbestrijding, terrorismefinanciering en fiscale controle te intensiveren. Onder het mom van veiligheid en integriteit is een systeem opgetuigd dat in wezen draait om volledige controle over alle geldstromen — inclusief die van de doorsnee burger.

Contant geld is in rap tempo verdacht verklaard. Waar grensbedragen ooit op €10.000 lagen, zijn die in veel landen inmiddels verlaagd tot €3.000 of zelfs €1.000. Wie geld overboekt buiten zijn normale profiel — dat banken opstellen zonder dat u daar invloed op heeft — wordt automatisch ‘gemarkeerd’. En vervolgens gebeld, ondervraagd, en geacht documenten te overleggen.

Zo kreeg een van de rijkste Nederlanders, woonachtig in Monaco, vragen van zijn bank over een betaling van een paar honderd euro naar een ander Europees land. Men eiste de factuur. Volledig absurd — en tekenend voor de bureaucratische paniek die compliance heet.

Voor wie denkt dat dit slechts formaliteiten zijn: de meeste compliance officers zijn in veel landen persoonlijk aansprakelijk. Ze riskeren zware boetes of zelfs gevangenisstraf als ze transacties “laten lopen” die later verdacht blijken. Het resultaat? Massale overcompliance. Banken stellen belachelijke vragen, niet omdat ze willen, maar omdat ze moeten — onder dwang van regelgevers.

Het systeem is zo doorgedraaid dat het Kafka waardig is. Burgers moeten hun loonstroken overleggen voor simpele transacties. Eenmanszaken worden geblokkeerd wegens ‘onduidelijke geldstromen’. Ondernemers worden geweerd omdat hun klanten in het buitenland zitten. En niemand lijkt nog de vraag te durven stellen: werkt dit eigenlijk wel?

Het officiële verhaal is dat deze controles criminelen tegenhouden. Maar waar zijn de resultaten? Waar zijn de krantenkoppen die melden dat de Rabobank dankzij KYC een internationaal witwasnetwerk heeft opgerold? Ze zijn er niet. De echte criminelen — met miljoenen aan zwart geld — weten exact hoe ze zich moeten bewegen via trustkantoren, offshore-structuren en crypto-exchanges buiten Europa. Zij worden niet gepakt.

Wie wel wordt lastiggevallen? Gewone mensen. MKB’ers. Gepensioneerden. Mensen met buitenlandse familie. En ja, zelfs topverdieners die een paar duizend euro verplaatsen. Iedereen moet zijn onschuld bewijzen.

Wat is dan wél het doel van dit systeem? Het draait uiteindelijk om controle. En om belastinginning. Overheden willen totale grip op kapitaalstromen — onder het mom van integriteit — om zo min mogelijk te missen. Daarbij worden burgers door angst en administratieve overbelasting in het gareel gehouden. Banken zijn gedegradeerd tot verlengstuk van de staat.

Het is een duur, inefficiënt en diep onvriendelijk systeem dat niets oplost en veel kapotmaakt. Het versterkt de kloof tussen burger en bank. Tussen vrijheid en controle. En het draagt bij aan een samenleving waarin wantrouwen structureel is geworden.

Wat we nodig hebben is niet méér regels, maar meer gezond verstand. Banken zouden hun klanten weer als klanten moeten behandelen, niet als potentiële verdachten. En politici zouden moeten beseffen dat een samenleving gebaseerd op angst en controle geen rechtvaardige samenleving is.

Zolang dat niet gebeurt, zullen we steeds vaker berichten horen zoals die van De Vlieger. En de schade zal zich niet alleen uiten in gefrustreerde klanten, maar in een sluipend verlies van vertrouwen in onze financiële én democratische orde.