Column Camille Meloen: 'Een kritiek op het kapitalisme vanuit rechts perspectief'

Ik beschouw kapitalisme als een systeem dat vrijwel alleen "efficiëntie" aanmoedigt en beloont, vooral wanneer er geen echt moreel systeem is om als tegenwicht te dienen, zoals in de wereld van vandaag het geval is. Neem bijvoorbeeld het verschijnsel van 'shrinkflation', een proces waarbij artikelen in omvang afnemen of op heimelijke manier aan kwaliteit inboeten. Dit gaat vaak gepaard met manipulatieve tactieken om dit te verbergen, gestimuleerd door het kapitalisme, want dit openlijk doen zou immers je conversiepercentage verlagen. Bekers met drank zullen een holle bodem hebben, zodat het lijkt alsof er meer vloeistof in zit. Suiker zal niet langer worden gebruikt, maar in plaats daarvan komt het "efficiëntere" (lees: goedkope) alternatief van maïs-siroop, dat aantoonbaar ongezonder is. Kijk ook naar het meubilair dat vandaag de dag dat praktisch van zaagsel wordt gemaakt, en vergelijk dit met meubilair van vroeger van gietijzer en hardhout werd gemaakt.

De kapitalist zou antwoorden dat de mensen negatief zouden reageren op deze veranderingen en dat er concurrenten zouden opduiken die geen gebruik maken van zoiets als 'shrinkflation', hoewel we in de echte wereld zien dat dit duidelijk niet het geval is. Bovendien komt deze manier van denken voort uit een foutieve denkwijze waarbij de consument een zuiver rationeel wezen is, die niet gemanipuleerd kan worden en geen subrationele instincten heeft waar op geprofiteerd kan worden.

Laten we een ander voorbeeld nemen, immigratie. Voor de "ondernemer" zou het "efficiënter" zijn om zijn werknemers lagere lonen te betalen. In een ideaal (voor mij, niet vanuit kapitalistisch oogpunt) systeem zouden ondernemers met elkaar moeten concurreren om werknemers uit een beperkte kweekvijver. Om deze werknemers aan te trekken beloon de ondernemer ze dan met een goed salaris en met voordelen.

Echter... er is misschien een manier om arbeiders toch die "efficiënte" lage lonen te betalen. Verzadig de arbeiderspool door veel arbeiders te importeren. Nu moeten de arbeiders met elkaar concurreren voor een baan in plaats van de 'ondernemer' voor arbeiders: de arbeiders zullen moeten werken voor zo laag mogelijke lonen!

Een ander voorbeeld is de architectuur. Honderd jaar geleden waren zelfs fabrieken nog sierlijker en "leefbaarder" dan het gemiddelde huis (lees: appartement, zonder tuin, mogelijk klein balkon) dat tegenwoordig wordt gebouwd. Sierlijke gebouwen zijn per slot van rekening niet efficiënt, tuinen zijn ook niet echt efficiënt, hoewel deze dingen in een kapitalistisch systeem een utilitaire functie zou kunnen hebben.

Iemand zou immers liever een mooi huis kopen dan een lelijk huis. Maar door de toevloed van buitenlandse arbeidskrachten waar we het eerder over hadden, is er niet veel keus. Door de verzadigde markt heb je nu de keuze tussen 1000 per maand betalen voor een lelijk 2 kamer appartement, of niets. Ik moet wel toegeven, voor de 'ondernemer', voor degenen die de huizen bezitten en verhuren moet dit een waargemaakte droom zijn!

Nogmaals, de kapitalist zou misschien antwoorden dat we 100 jaar geleden ook onder het kapitalisme leefden, maar nog wel mooie huizen hadden, nog wel meubilair van degelijk materiaal, en ik zou het daarmee eens zijn.

Hier komt echter het idee waar we het eerder over hadden van te pas, het idee van een overkoepelend moreel systeem dat de chaotische efficiëntiedrift van kapitalisme beteugelt. Een overkoepelend systeem dat 100 jaar geleden nog min of meer bestond, maar dat nu juist door het kapitalisme is uitgehold. Er valt geen geld te verdienen aan die oude stoffige conservatieve waarden. Gezin als hoeksteen? Nah, laten we de arbeiderspool verdubbelen door beide ouders aan te sporen =of liever gezegd- te dwingen, om te werken! Beperkt worden door conservatieve sociale regels? Nee, je moet vrij zijn om zoveel te consumeren als je wilt!

Het kapitalisme heeft in zijn kern slechts één moraal: Het moralisme van winstmaximalisatie en consumptie. Langs die pijlers worden alle keuzes gedreven of iets goed/fout is. Het speelt in op instincten op een ontmenselijkende manier, denk maar aan de manipulatieve 'shrinkflation'. Kapitalisme is inherent materialistisch en alleen bezig met kapitaal, en niets daarbuiten. Mensen die in zo'n systeem leven, zullen zelf ook materialistischer worden.

En zo is de cirkel rond en zijn we hier.