Peilingen! zomerreces begint met politieke aardverschuiving: VVD zakt weg, CDA eroverheen

De VVD lijkt in zwaar weer te verkeren. De partij levert opnieuw zetels in en zakt tot onder het niveau van het CDA. Deze daling valt samen met negatieve berichtgeving over politiek leider Dilan Yeşilgöz in de affaire rond zanger Douwe Bob, die breed werd uitgemeten in de media. Tegelijkertijd verliest de partij kiezers aan zowel JA21 als het CDA, mogelijk vanwege de verdeeldheid binnen de partij over de asielwetgeving.

Uit de overgangstabellen blijkt dat de VVD kiezers kwijtraakt op twee flanken: aan de rechterzijde aan JA21 en aan het meer centrumrechtse CDA. Vooral de spreidingswet en het debat over de strafbaarheid van hulp aan illegalen blijken hierin doorslaggevend.

Het CDA blijft in deze peiling stabiel op 21 zetels, ondanks een intern verdeelde achterban over de asielkwestie. De partij besloot niet in te stemmen met de nieuwe asielwetten, wat leidde tot verlies van kiezers aan de rechterzijde, onder meer richting JA21. Tegelijkertijd won het CDA juist kiezers van links, vooral van D66 en deels van de VVD. Dit compenseert het verlies en resulteert in een netto gelijkblijvend zetelaantal.

De data laten zien dat slechts 10% van de huidige CDA-kiezers voorstander is van het strafbaar stellen van hulp aan illegalen, wat suggereert dat het CDA electoraal baat heeft bij een gematigde koers. Potentiële kiezers die twee weken geleden nog voor het CDA kozen en dit wetsvoorstel wél steunen, hebben inmiddels hun voorkeur uitgesproken voor een andere partij.

JA21 is de grote winnaar van deze peiling. De partij stijgt met twee zetels naar een totaal van tien, een duidelijke indicatie dat zij profiteren van het vluchtelingendebat. Kiezers van VVD en CDA die een hardere lijn willen, lijken zich in toenemende mate tot JA21 te wenden. Uit de grafiek blijkt dat een meerderheid van de JA21-achterban het strafbaar stellen van hulp aan illegalen ondersteunt, een thema dat de partij stevig heeft geclaimd.

Bij de overige partijen zijn slechts marginale verschuivingen zichtbaar. BBB en D66 winnen elk één zetel, terwijl PVV en GroenLinks/PvdA er elk een verliezen. Deze kleine fluctuaties lijken deels samen te hangen met het asieldebat, maar ook met bredere partijtrends richting het zomerreces.

Opmerkelijk is dat het enige voorstel uit de asielwetten dat géén meerderheid onder de kiezers kent, het strafbaar stellen van hulp aan illegalen betreft. Alleen bij partijen als PVV, BBB en JA21 bestaat een meerderheid vóór dit voorstel. Bij de VVD is de achterban verdeeld, met een verhouding van ongeveer 50/50. Bij het CDA is slechts één op de tien kiezers voorstander, wat aantoont dat dit wetsvoorstel vooral bij het rechtersegment van het politieke spectrum weerklank vindt.

Deze laatste peiling onderstreept dat het asielthema opnieuw fungeert als splijtzwam. De VVD verliest terrein, met electorale schade aan beide flanken. Het CDA lijkt zich dankzij een tactische middenpositie staande te houden, terwijl JA21 de winst pakt door zich als duidelijke rechtse oppositie te positioneren. Of deze verschuivingen blijvend zijn, zal na het zomerreces moeten blijken, maar duidelijk is dat het debat over migratie voorlopig het politieke speelveld blijft bepalen.