Rampzalig toeslagensysteem duwt duizenden Nederlanders verder de armoede in

Het aantal huishoudens met langdurige schulden door toeslagen is sinds de coronaperiode bijna verdrievoudigd. De Belastingdienst eist steeds vaker forse bedragen terug - in het afgelopen jaar gebeurde dat meer dan 650.000 keer. Voor gezinnen die nauwelijks rondkomen, zijn dat geen cijfers meer, maar klappen in het gezicht.

Achter die getallen schuilen levens die langzaam worden afgebroken door formulieren, misverstanden en overheidsfouten. Neem de mensen die ooit huurtoeslag kregen, netjes hun papieren invulden, en jaren later een brief ontvangen dat ze “te veel” hebben gekregen - soms duizenden euro’s.

Veel mensen begrijpen niet eens wat ze fout hebben gedaan. Ze raken verstrikt in de logica van het systeem, waarin elke kleine wijziging in inkomen of huur meteen wordt afgestraft met terugbetalingen en boetes. De overheid stelt dat het “de verantwoordelijkheid van de burger” is om alles goed door te geven. Maar wat als dat systeem zó ingewikkeld is dat zelfs hoogopgeleiden het niet meer snappen?

Het toeslagendrama is geen incident. Het is het gevolg van een overheid die haar burgers niet vertrouwt.

De Toeslagenaffaire had de politiek moeten wakker schudden. Maar in plaats van verandering kwam er cosmetische aanpassing: nieuwe folders, nieuwe websites, nieuwe beloftes. Het systeem zelf bleef overeind.

Er wordt jaarlijks meer dan 21 miljard euro rondgepompt via toeslagen - een bedrag dat in tien jaar tijd bijna verdubbelde. Hoe meer geld er door dat systeem gaat, hoe groter de kans dat het misgaat. En wie betaalt uiteindelijk de prijs? Niet de ambtenaren die het verzinnen, maar de mensen die de formulieren moeten invullen.

Ondertussen worden er campagnes gelanceerd om “bewustwording” te creëren. Spotjes die zeggen dat mensen beter hun gegevens moeten controleren. Maar dat is alsof je slachtoffers van een overstroming vertelt dat ze een paraplu hadden moeten meenemen.

Iedereen in Den Haag weet dat het toeslagenstelsel onhoudbaar is. Partijen zeggen al jaren dat het “op de schop” moet, maar niemand durft het echt af te schaffen. Want afschaffen betekent: verantwoordelijkheid nemen. En dat kost geld, tijd en politieke moed - drie dingen waar het Haagse kartel chronisch gebrek aan heeft.

Men roept dat het systeem “te duur” is om te vervangen. Maar wat is de prijs van ellende? Wat kost het aan stress, gezondheidsproblemen, en gebroken gezinnen? De overheid draait weg van haar eigen verantwoordelijkheid, en de burger betaalt de rekening - letterlijk.

De Belastingdienst huurt tegenwoordig ervaringsdeskundigen in om te “begrijpen waar het misgaat”. Dat klinkt aardig, maar het verandert niets. Het probleem is niet dat de ambtenaren het niet begrijpen - het probleem is dat ze het niet willen begrijpen. Want als ze dat zouden doen, zouden ze moeten toegeven dat hun systeem de oorzaak is van de ellende.

Wie zijn leven weer probeert op te bouwen, na ziekte, scheiding of baanverlies, krijgt geen tweede kans. De overheid ziet geen mensen, maar dossiers. Geen gezinnen, maar bedragen.

Het toeslagenstelsel is niet alleen technisch mislukt, het is moreel failliet. Een overheid die haar burgers tot wanhoop drijft omdat een huurverlaging niet op tijd is doorgegeven, heeft haar morele kompas verloren. Zolang de politiek praat over “vereenvoudiging” in plaats van afschaffing, blijft dit drama zich herhalen.

Er is maar één oplossing: het hele systeem in de prullenbak. Geen lapmiddelen, geen nieuwe campagnes, geen commissies. Een fatsoenlijk, overzichtelijk systeem dat mensen helpt in plaats van breekt.

Maar dat vereist politieke moed. En moed is iets wat in Den Haag zeldzamer is geworden dan gezond verstand.