It's Brussels, stupid

Meteen nadat hij de regeringssamenwerking had opgeblazen, kwam Wilders met een verklaring over 'diktaten uit Brussel', waardoor onze bejaarden zouden moeten bloeden. De toon was gezet. En in het kamerdebat van gisteren liet hij er geen twijfel over bestaan: als het aan hem ligt worden de verkiezingen in september een 'referendum over Europa'.

Dat kan nog interessant worden. Partijen als SP, ChristenUnie en SGP zijn van oudsher kritisch over Europa, maar lijken de laatste tijd op dit punt minder fanatiek. Feitelijke dan wel lonkende regeringsmacht zullen hier niet vreemd aan zijn. Want wil je zaken doen met de mainstream-partijen, dan zal je wat Europa betreft water in de wijn moeten doen en krijg je als eurokritische partij al gauw last van slappe knieën. Zie bijvoorbeeld de ChristenUnie. In de aanloop naar het referendum van 2005 over de Europese Grondwet zaten ze nog in het Nee-kamp, maar even later kwamen ze in het kabinet en stemden ze - tegen de uitslag van het referendum in - keurig voor diezelfde Europese Grondwet, inmiddels omgedoopt tot Verdrag van Lissabon

'Europa'? Het zou weleens een gat in de markt kunnen zijn, zo niet een electorale goudmijn. Want veel kiezers hebben hun buik vol van deze EU. Het referendum in 2005, dat door premier Balkenende vakkundig naar de prullenmand werd verwezen, was al een niet mis te verstaan signaal, en in de jaren daarna is het er niet beter op geworden - het Europagevoel van de kiezer. Die heeft daar ook goede redenen voor.

Alexander Pechtold, Thijs Berman, Wim van de Camp en al die andere eurofiele politici worden niet moe ons voor te houden dat we onze welvaart aan Europa te danken hebben, want:

En daarvan weer het grootste deel uit Europa, moet je daar nog bij denken. Hebben die politici dan ongelijk met deze mantra? Nou valt op die zeventig procent inderdaad wel wat af te dingen, maar Nederland is natuurlijk een open economie, en het grootste deel van onze buitenlandse afzet gaat naar Europa. So far, so good. Maar helaas is dit niet het hele verhaal.

Dat we zo lekker verdienen aan die handel met Europa danken we mede aan de totstandkoming van de interne markt onder de vlag van de EEG, de economische voorloper van de EU. De laatste stoot tot die interne markt werd in 1985 gegeven door de toenmalige voorzitter van de Europese Commissie Jacques Delors met het zogenaamde 'witboek'. Dit was een programma van maatregelen die moesten leiden tot de voltooiïng van de interne markt op uiterlijk 31 december 1992. Daarom stond dit project ook wel bekend als 'Europa '92'.

Het ging hierbij om maatregelen variërend van onder andere afschaffing van de douane aan de binnengrenzen [ik herhaal het nog maar eens: douane heeft niks te maken met paspoortcontrole, maar gaat over goederenverkeer], wederzijdse erkenning van hoger-onderwijsdiploma's, harmonisatie van btw-tarieven, regels voor aanbesteding van overheidsopdrachten, tot liberalisatie van de markten voor financiële dienstverlening. Niet alles werd geregeld (denk aan de omstreden 'dienstenrichtlijn' waar Eurocommissaris Bolkestein een aantal jaren later mee op de proppen kwam), maar het was ongetwijfeld een grote stap vooruit.

Als de eurocraten toen waren gestopt met hun ambities dan hadden we allemaal van de zegeningen van de interne markt kunnen genieten en was er geen vuiltje aan de lucht geweest. Helaas liep het anders. Een bureaucraat als Delors en al die andere eurocraten wilden verder met Europa.

De volgende stap werd het verdrag van Maastricht, dat in 1992 werd gesloten en dat leidde tot de omvorming van de EEG tot de EU. De totstandkoming van dit verdrag, waarbij onder andere de euro op stapel werd gezet, werd in de hand gewerkt door de internationale ontwikkelingen, in het bijzonder de val van de Berlijnse Muur. De euro werd doorgedrukt In ruil voor instemming van Frankrijk - als één van de vier bezettingsmachten van het overwonnen Nazi-Duitsland - met de Duitse hereniging.

Het jaar 1992 werd een keerpunt in de Europese samenwerking. Het markeert de succesvolle realisatie van de interne markt met alle economische voordelen van dien. Maar het markeert evenzeer het begin van slecht doordachte initiatieven en regelgeving die zeker voor Nederland nadelig, zo niet rampzalig uitpakken.

Als Europa inzet wordt van de verkiezingen dan hebben we het dus niet over de interne markt, want de voordelen daarvan staan niet ter discussie. De mantra van Pechtold, Berman en Van de Camp is daarom totaal irrelevant. Nee, het gaat om al die omstreden initiatieven en regelgeving die sinds 1992, te beginnen met het Verdrag van Maastricht, in Europees verband tot stand zijn gekomen. Om er een paar te noemen:

introductie van de eenheidsmunt, de euro, die landen het idee gaf dat geld lenen niks kost en zo de ongekende financiële crisis veroorzaakte waar we nu middenin zitten, met alle gevolgen van dien (dubieuze praktijken ECB, uitholling budgetrecht door ESM etc.)

afschaffing paspoortcontrole aan de binnengrenzen in het kader van het Verdrag van Schengen, zonder effectieve controle aan de buitengrenzen, gevolgen: vrij baan voor illegale immigratie uit de Derde Wereld en een impuls voor de activiteiten van buitenlandse criminelen

uitbreiding van de EU met de MOE-landen (Midden- en Oost-Europa), in plaats van associatieverdragen die deze landen toegang zouden geven tot de interne markt, met wellicht uitzicht op toetreding als die landen er klaar voor zouden zijn

opening van de toetredingsonderhandelingen met Turkije, een land dat niet compatibel is met de 'waardengemeenschap' die de EU pretendeert te zijn

de Europese Grondwet (Verdrag van Lissabon), waardoor Nederland soevereiniteit op tal van terreinen aan Brussel heeft overgedragen

Pijnpunten genoeg, zou ik zeggen. Dat wordt prijsschieten.

Critici van de euro wordt wel verweten dat er geen weg terug meer is, want van een omelet kan je immers geen eieren maken. Daar zit ongetwijfeld iets in. Een uiterst pijnlijk en kostbaar proces zal het zeker worden, zo'n ontbinding van de muntunie.

En op die andere terreinen zit je ook met zaken die moeilijk zijn terug te draaien. Eens gegeven, blijft gegeven. Soevereiniteit die je aan Europa afstaat krijg je nooit meer terug. Althans, dat is de theorie. Maar onder druk wordt alles vloeibaar en als de voortekenen niet bedriegen dan is een desintegratie van Europa misschien voor sommigen moeilijk voorstelbaar, maar toch niet langer ondenkbaar.

Het uiteenvallen van de muntunie - gewoon omdat de wal het schip keert - zou dan wel eens de katalysator kunnen zijn van dat proces. Politici kunnen maar beter voorbereid zijn als het zover is.

Noot: Mochten er lezers zijn die de titel van dit stuk niet kunnen plaatsen: het is een variant op 'It's the economy, stupid', een gevleugelde uitdrukking tijdens de verkiezingscampagne van Bill Clinton in - alweer - 1992.