'Cashflows in the Dark'

In Duitsland, juist in het eurofiele land per excellence, is de macht van de ECB aangevochten door een groot aantal bezorgde experts die een proces bij het Verfassungsgericht hierover hebben aangespannen. Het Verfassungsgericht, dat wetten toetst aan de Duitse grondwet, heeft beslist dat de ECB zijn mandaat ver heeft overschreden; dat het niet in overeenstemming is met de Duitse grondwet; heeft grenzen aangegeven, en vervolgens de zaak doorverwezen naar het Europese Hof van Justitie, omdat het zelf geen jurisdictie heeft over de wetgeving van de Europese Unie. Daarbij is echter duidelijk gesteld, dat het ECB in strijd handelt met de Duitse grondwet. Duitsland kan dus niet meedoen aan het OMT, dus niet meefinancieren; ook niet na een andere uitspraak van het Europese Hof, want dat heeft niet de bevoegdheid om de Duitse grondwet te veranderen. Een patstelling dus. Ook al zou de meerderheid van de bestuursleden van de ECB de OMT toch willen doorzetten (en dat is hoogst waarschijnlijk het geval, want het is duidelijk dat hier de belangen van de verschillende lidstaten een grotere rol spelen dan de legitimiteit, en het is het ultieme wapen van de ECB) dan zou de Deutsche Bundesbank daaraan niet mee kunnen (en willen) doen.

Nu is dat voorlopig een theoretische kwestie want eerstens zal het lang duren eer het Europese Hof een uitspraak doet en er dus zekerheid komt. En tweedens zijn de rentetarieven voor leningen aan de zwakke landen zover gezakt dat geen ingrijpen noodzakelijk is en daar de economie in de eurozone, zij het moeizaam en kwetsbaar, enigszins lijkt op te krabbelen lijkt het ook in de nabije toekomst niet nodig te zijn, hoewel niets zeker is in deze roerige economische tijden.

Deze uitspraak van het Verfassungsgericht is echter slechts een enkel incident op de lange monetaire heerbaan van de versmelting van de financiën van de lidstaten van de eurozone, hoewel men liever de term 'integratie' hoort.

Waarom nu pas?

In het verdrag van Maastricht in 1992 was er juist een verbod opgenomen van directe steun aan lidstaten, behalve in het geval geval van "severe difficulties", namelijk "natural disaster" of "exceptional occurrences beyond their control".  (Ik neem de Engelstalige tekst, omdat die algemeen gebruikt wordt). In het Verdrag van Lissabon (de mislukte EU constitutie) in 2007 werd dit weer opgenomen in de artikelen 125 en 122 van het VWvEU (Verderag betreffende de Werking van de Europese Unie). Deze artikelen waren bedoeld om te garanderen dat iedere lidstaat zijn eigen financiële zaken op orde zou houden.

Geen van de ondertekenaars zal (hopelijk) gedacht hebben dan al drie jaar later in 2010 dit no-bail out artikel, zoals het in de wandelgangen genoemd werd, overboord zou worden gegooid en die "severe difficulties" ineens een andere inhoud kregen, tenzij men van mening zou zijn dat Griekenland een natural disaster was.

In 2014 kwam in een uitspraak van het Duitse Verfassungshof dat verbod dus weer terug, voornamelijk gericht tegen het OMT, maar gezien de opsomming van eisen van het hof, eigenlijk een herhaling van het verbod in de verdragen, een sprong terug naar 2007.

Hoe staat het in feite met de financiële hulp aan zwakke staten en banken? Die is niet beperkt tot het SMP (Securities Market Program van de ECB), de voorganger van het OMT (Outright Monetary Transactions program), maar omvat verschillende openlijk of verborgen geldsteunen onder diverse noemers (EFSM, EFSF) en uitlopend in het ESM, het European Stability Mechanism, dat beter Noodfonds voor Zwakke lidstaten genoemd kan worden, want het stabiliseert niets, houdt alleen de zwakke lidstaten en banken op de been, maar leidt in de dagelijkse praktijk meer tot de afbraak van de economie, tot nu vrijwel de bodem bereikt is. Een enorme werkloosheid, gekrompen koopkracht, en nu gelukkig een einde aan de terugval en misschien zelfs een licht herstel. Maar financieel gaat de daling gestaag door, de staatsschulden stijgen, begrotingstekorten worden niet omgezet is significante overschotten, de banken zijn nog steeds opgezadeld met nog niet verwerkte zeer dubieuze vorderingen.

De bailouts (ESM) omvatten:

                                              bedrag                 % GDP                looptijd tot

Griekenland mei 2010            110 miljard euro         169                       2016

Ierland november 2010          85 miljard                   132                       2013

Portugal mei 2011                  78 miljard                   135                       2013

Griekenland maart 2012        130 miljard                                               2016

Spanje juni 2012                   100 miljard (40 )         92                         2013

Cyprus maart 2013                 10 miljard                   98                         2016

Griekenland ? 2014               10 à 20 miljard in de pijplijn

De bailouts zijn leningen verstrekt onder stringente voorwaarden voor hervormingen en bezuinigingen. Een zogenaamd "austerity programme", maar in het geval van Griekenland is er een haircut door private crediteuren van 50% noodzakelijk geweest om een failliet te voorkomen. Er is nu wéér sprake van de noodzaak van een haircut, hoewel Griekenland zowel verder steun als een haircut overbodig vindt.

Volgens de reglementen van het ESM betreft het hier steun voor de liquiditeit. Steun voor solvabiliteit wordt niet verschaft. Vandaar de korte looptijd (volgende keer behalve voor Griekenland). Een groot deel van deze bailouts (circa 50%) is echter gebruikt om eerdere schulden (aan banken) af te lossen en is dus geen actuele steun voor de economie. Deze bailouts zijn in werkelijkheid maar een schijntje van alle cashflow naar zwakke lidstaten. Volgende keer wat meer over die kanalen en iets over de ECB en het OMT.