Stoppen met staatsbankieren

Zag er vorige week op het journaal weer mooie voorbeelden van. Er bleken nogal wat landgenoten te zijn die wegens het opgelaaide geweld met grote tegenzin naar Egypte afreisden voor hun vakantie. Er was geen algeheel negatief reisadvies dus kosteloos annuleren zat er niet in. “Je hebt er toch voor betaald” antwoordde een man op de vraag waarom hij ging terwijl de angst van zijn gezicht was af te lezen. Het is achteraf natuurlijk jammer van je geld, maar het is compleet ridicuul om daarnaast ook nog eens een paar weken van je kostbare tijd te vergallen. Maar daar dacht deze man dus anders over. Hij ging willens en wetens een rottijd tegemoet want hij had ervoor betaald. Deze man en velen met hem lijden aan het ‘Sunk Cost Syndrome’. Zij laten zich leiden door gedane zaken.

Onder hen ook politici. Die worstelen met de vraag wat te doen met de bonte verzameling financiële instellingen die de overheid inmiddels bezit. Moeten de belangen worden verkocht of toch maar niet? Een veelgehoorde reden om het wat betreft ABN-Amro nog maar even niet te doen is de dikke € 30 miljard die de overheid er heeft ingestoken. Een verkoop nu zou veel minder opbrengen. Dat is waar, maar dus geen valide argument. Er is teveel betaald maar dat is geschiedenis. Jammer maar helaas. De relevante vragen zijn: ‘hoeveel krijg je nu’? en ‘hoeveel denken we te krijgen bij een latere verkoop’? In de berekening moeten ook dividendopbrengsten en de rente die de overheid betaalt over de nu misgelopen verkoopopbrengst worden meegenomen. Uit zo’n analyse kan blijken dat een uitgestelde verkoop gunstiger is voor de schatkist maar zeker is dat nooit.

Om te bepalen hoeveel ABN-Amro nu kan opbrengen kunnen we afgaan op hoe de markt een instelling als ING waardeert. Aandelen ING noteren op de markt ongeveer 65% van hun boekwaarde. Op de balans van ABN-Amro staat een eigen vermogen van ruim €14 miljard. Bij een gelijke marktappreciatie als ING geeft dit een marktwaarde van ruim € 9 miljard. Aandelen ING hebben op dit moment een marktwaarde van 9 keer de jaarwinst per aandeel. Als we deze ratio loslaten op ABN-Amro’s winst van vorig jaar (€ 948 miljoen) dan zijn de aandelen € 8,5 miljard waard. Uiteraard zijn dit een kort door de bocht waarderingen. De feitelijke opbrengst kan best hoger uitvallen. Maar hopelijk realiseren de sunk cost lijders zich, dat het terugverdienen van de hele overheidsinvestering onhaalbaar is.

Voor de SP speelt een verwachte opbrengst geen rol. De socialisten willen dat de bank sowieso in staatshanden blijft. Zover gaan PvdA en CDA niet, maar ook deze partijen willen dat de overheid een deelbelang houdt. Dit om te voorkomen dat roekeloos gedrag in de toekomst weer tot een crisis leidt. De financiële sector zou niet afhankelijk moeten zijn van korte-termijn-denken aldus Henk Nijboer van de PvdA. Een aandoenlijke redenering. Alsof de politiek is gevrijwaard van schaatsen op de korte baan. En als die politici werkelijk denken dat overheidsdeelnemingen wenselijk zijn, waarom stappen ze dan niet geheel of deels in alle financiële instellingen? Wel een belang willen hebben in ABN-Amro maar bijvoorbeeld niet in de Rabo is complete willekeur.

Ondertussen betaalt de burger naast de rechtstreekse investering ook nog op een andere manier voor de staatsinterventies. De Europese Commissie had namelijk strenge voorwaarden gesteld om staatssteun te mogen verlenen. Eén van die voorwaarden was het opleggen van een ‘prijsleiderschapsbeperking’. De geholpen instellingen mochten niet al te scherp concurreren op bijvoorbeeld de Nederlandse hypotheekmarkt. In een markt met toch al een beperkt aantal aanbieders zoals Nederland betekende dit de facto uitschakeling van marktwerking en concurrentie. De gevolgen waren en zijn voorspelbaar. Hypotheekrentes zijn hoog. Hoger dan in andere Europese landen. Eind 2010 constateerde De Nederlandse mededingingsautoriteit dat vanaf 2009 de verschillen tussen Nederland en het Europese gemiddelde toenemen. Volgens het Centraal Planbureau liggen de tarieven in Nederland gemiddeld 1 procentpunt hoger dan in ons omringende landen. Verder is Nederland het enige Europese land waar banken sinds het uitbreken van de crisis de rentemarges op hypotheken hebben zien stijgen.

Verkoop van de staatsbelangen in financiële instellingen moet niet op oneigenlijke gronden worden af – of uitgesteld. De prijs die ervoor werd betaald is van geen enkel belang meer. De prijs die we betalen voor voortgezette staatsbemoeienis wel.