Verschillende culturen op een kussen

Een dag nadat de Nationale Ombudsman Alex Brenninkmeijer ons opriep toch vooral blij te zijn met de "diversiteit" in ons land is het de moeite waard de vraag te stellen: waarom? Want bij Buitenhof kreeg hij de vraag niet.

Culturele diversiteit heeft Nederland in sommige opzichten verrijkt. Kroepoek, döner kebab en het Zomercarnaval in Rotterdam maken ons land kleurrijker. Nederlanders zijn ook gewend de gebruiken en producten van andere volkeren over te nemen. We dragen Britse en Italiaanse kleding, we drinken Belgisch bier en Franse wijn en kopen onze nieuwe tafel bij een Zweedse meubelzaak.

Tegelijkertijd tast diversiteit de Nederlandse cultuur aan. De discussie rond Zwarte Piet is daar een mooi voorbeeld van. Er zijn donkere Nederlanders die het kwetsend vinden dat alle hulpjes van de blanke Sinterklaas dezelfde huidskleur hebben als zij. Dat zou een raciaal stereotype in stand houden. Of zij gelijk hebben of niet; er zijn Nederlandse burgers die aanstoot nemen aan een Nederlandse traditie. Dat kan niet zomaar worden genegeerd. Wat de 'Nederlandse cultuur' is, wordt immers bepaald door iedereen die zich Nederlander noemt en voelt.

Als de Nederlanders steeds meer van elkaar verschillen, wordt de cultuur minder homogeen en is er steeds minder dat de Nederlanders bindt. Als Nederlanders verschillende talen spreken, verschillende geloven aanhangen, naar verschillende scholen gaan en in verschillende wijken wonen leven zij niet samen, maar naast elkaar. De 'multiculturele' samenleving is daarom geen samenleving.

We kunnen niet in z'n algemeenheid een oordeel vellen over diversiteit. We kunnen wel vaststellen dat een overmaat aan 'diversiteit' afbraak doet aan wie we zijn. Als we, vanuit een wens tolerant te zijn, elke andere opvatting en elke andere manier van leven als 'Nederlands' accepteren, dan verliest het Nederlands zijn op den duur elke waarde.

Dat moeten we niet willen. Nederland is een van de meest vreedzame en welvarende landen ter wereld. Er zijn weinig andere volkeren die zo'n hoge levensstandaard hebben als wij. En dat is al enkele honderden jaren het geval. We doen hier blijkbaar iets goed.

Wat dat precies is en hoe dat zo is gekomen, daarover wordt onder historici volop debat gevoerd. We kunnen met redelijke zekerheid vaststellen dat zelfbestuur, de decentralisatie van macht, de rechtsstaat, de protestante arbeidsethos en de relatief grote rol die handel en ondernemerschap, in tegenstelling tot landbouw en feodalisme, al eeuwenlang in onze economie spelen, factoren van belang zijn. Dat kunnen we, omdat naburige landen en streken die die eigenschappen delen, eenzelfde hoge levensstandaard hebben bereikt: de landen rond de Oostzee, Duitsland, Zwitserland en de Britse eilanden en diens voormalige blanke koloniën in Noord-Amerika, Australië en Nieuw-Zeeland.

Er zijn landen in Zuid- en Oost-Europa die enkele van de voorgenoemde eigenschappen delen (Frankrijk is zonder meer een rechtsstaat, Italië heeft een rijke handelstraditie), maar ze schieten op andere terreinen tekort (zo heeft Frankrijk bepaald geen protestante arbeidsmentaliteit en is in Italië niet iedereen gelijk voor de wet). Verder buiten Europa nemen de verschillen alleen maar toe.

Wanneer mensen van buiten de Noordwest-Europese 'kern' hier naartoe komen, is het onvermijdelijk dat zij andere opvattingen met zich meebrengen. Dat kan grotere gevolgen hebben dan een discussie over Zwarte Piet. Voor de autochtone Nederlander is het vanzelfsprekend dat wanneer je van 9 tot 5 werkt, je die uren op kantoor bent en daadwerkelijk werkt. Wanneer we beloven volgende week maandag iets klaar te hebben, dan zorgen we dat het volgende week maandag klaar is. Een mondelinge overeenkomst is net zo geldig als een schriftelijke. Afspraak is afspraak. En de wet is de wet. Corruptie is uit den boze.

Wat niet wil zeggen dat niemand ooit te laat op zijn werk komt en er nooit een politicus wordt omgekocht. Maar wanneer dat gebeurt, is het een schande. Daarin zit een belangrijk verschil met veel andere culturen. In India kan je moeilijk een afspraak met iemand maken. Als je zeker wil zijn dat iets gebeurt, is het aan te raden een contract op te stellen. En dan nog is maar afwachten of het gaat zoals het moet gaan. In de meeste arabische landen en Oost-Europa is corruptie een manier van zakendoen. Niemand schaamt zich ervoor wanneer zij een politieagent wat geld toestoppen om een bekeuring te voorkomen. En ze kunnen moeilijk begrijpen waarom wij daar zo'n punt van maken.

Het is zeker niet onmogelijk dat een Arabier of Oost-Europeanen zich naar de Nederlandse of Noordwest-Europese normen aanpast. Assimilatie, in plaats van integratie, heeft plaats en dan is er geen probleem. Integratie veronderstelt echter dat niet alleen de buitenlander, maar ook de Nederlander zich aanpast, met als doel een 'diverse' samenleving. In welk opzicht hebben we daar baat bij? Wordt Nederland er beter op wanneer we wat minder hard gaan werken? Wanneer we het wat minder nauw nemen met de regels? Iets minder zekerheid van contract, iets meer corruptie en nepotisme? Dat is toch geen verrijking!

Misschien dat meneer Brenninkmeijer daar volgende keer op in kan gaan.