Vrij verkeer of volksverhuizing?

De zegeningen van de Europese Unie kennen geen grenzen.

Vandaag publiceerde Duitsland immigratiecijfers over 2012. Een collega-schrijver op deze site maakte hier eerder vandaag al melding van. Aanleiding genoeg om even stil te staan bij het vrije verkeer van arbeid in de EU. Want door alle verwoestingen die de euro momenteel in Europa aanricht zouden we haast vergeten dat er nog meer zorgwekkende ontwikkelingen in de de EU zijn, en de volksverhuizing die door dat vrije verkeer op gang is gebracht is daar één van.

De grondgedachte van de gemeenschappelijke markt zoals die in het kader van de EEG tot stand is gekomen, is het principe van vrij verkeer van producten en productiefactoren. Dus niet alleen goederen en diensten, maar ook kapitaal en arbeid. In de loop der jaren is dit vrije verkeer grotendeels werkelijkheid geworden.

Vrij verkeer van arbeid kan in beginsel welvaartsverhogend werken. Geografisch ongelijkmatig verspreide onevenwichtigheden op de arbeidsmarkt kunnen ermee worden gladgestreken. Daar is weinig mis mee, tenminste zolang de aangesloten landen qua welvaartspeil en collectieve voorzieningen enigszins vergelijkbaar zijn. En aan die voorwaarde is steeds minder voldaan naarmate de EEG/EU verder is uitgebreid met halve en hele ontwikkelingslanden in Zuid- en Oost-Europa. De grote verschillen in welvaart en collectieve voorzieningen genereren problematische immigratiestromen.

Niet alleen wordt de spankracht van de bevolking in de bestemmingslanden op de proef gesteld, ook financieel is die bevolking het haasje. Werkgevers zien de goedkope arbeidskrachten wel zitten vanwege hun loondrukkende werking en omdat ze - de werkgevers - de rekening voor de collectieve sector over de schutting kunnen gooien. De belastingbetaler mag opdraaien voor de negatieve netto-bijdrage aan de collectieve financiën waarmee deze soort immigratie, dankzij onze opgetuigde verzorgingsstaat, gepaard gaat.

En dan heb ik het nog niet eens over uitkeringsmigranten die niet komen om te werken maar die het hebben voorzien op de uitkeringsloketten. Dat deze dreiging reëel is valt af te leiden uit de recente eis van een aantal ministers uit de bestemmingslanden (waaronder Nederland en Duitsland) aan de Europese Commissie om maatregelen hiertegen.te nemen.

Je kan je afvragen of het wel verstandig was om die herkomstlanden meteen het volledige lidmaatschap van de EU aan te bieden. Maar in ieder geval had men voor het vrije verkeer van arbeid geen overgangstermijn voor bepaalde tijd (zeven jaar) maar voor onbepaalde tijd moeten vastleggen. Onbelemmerde toegang tot de arbeidsmarkt in de andere lidstaten dus pas als de verschillen in welvaart en collectieve voorzieningen in voldoende mate zijn gelijkgetrokken.

Onderstaande grafiek is gebaseerd op de zojuist gepubliceerde cijfers voor Duitsland over 2012 (Bron: Statistisches Bundesamt). Hierin staan de geclusterde cijfers voor de belangrijkste herkomstlanden in Oost- en Zuid-Europa en kandidaatleden van de EU. Kanttekening: het betreft alleen de immigratie; om het netto-effect op de bevolking te weten zou hiervan nog de emigratie moeten worden afgetrokken.

Twee zaken vallen op. In de eerste plaats zien we dat Roemenië en Bulgarije al goed waren voor zo'n 175 duizend immigranten, terwijl die landen nog niet eens vrije toegang hebben tot de arbeidsmarkt in Duitsland. Wat moet dat worden als die vrije toegang op 1 januari 2014 een feit wordt? In de tweede plaats zien we ook een omvangrijke immigratie uit de Zuid-Europese probleemlanden, waar de economische crisis nog erger huishoudt dan in onze contreien. Om de cijfers in perspectief te plaatsen dient men te bedenken dat Duitsland ongeveer vijf keer zoveel inwoners heeft als Nederland.

De welvaartsverschillen tussen de landen van herkomst en bestemming zullen niet binnen afzienbare tijd verdwijnen, en hetzelfde geldt voor de economische malaise die de euro ons heeft gebracht. Het lijkt er dus op dat we nu pas aan het begin staan van een moderne versie van de Grote Volksverhuizing in Europa.