Horrorscenario eurozone dreigt

Een horror scenario: "after 2020 all EU members will have to adopt the euro". Na 2020 zullen alle EU lidstaten de euro moeten invoeren. Normaal gesproken zijn de Financial Telegraph en hun analisten zeer redelijk, maar dit keer zette Andrew Lillico de zaak op scherp. Draghi was hem trouwens wat behoedzamer voorgegaan met de mededeling dat het vruchtbaar voortbestaan van de euro een grotere economische en financiële macht voor Brussel eiste en ook op DDS werd vermeld dat het redelijk was dat in de visie van Draghi het vormen van een politieke unie als noodzakelijk ervoor moest worden gezien. Lillico zegt er echter bij dat de Europese politieke leiders vastbesloten zijn in een Enkele Europese Staat aan die politieke unie vorm te geven.

Dat zonder politieke unie de euro in ieder geval altijd een brekebeentje zal blijven is duidelijk. Lidstaten die economisch en financieel zelfstandig zijn zijn alleen maar een belemmering. Dat Duitsland zo'n politieke unie als einddoel van de Europese samenwerking ziet is ook duidelijk, Merkel heeft het onlangs bij de benoeming, pardon, 'verkiezing' van Juncker nog gezegd: de eenwording is haar doel. Maar Merkel ziet die unie als een replica van het Duitse model. Er zijn echter 28 Europese politieke leiders en het valt te betwijfelen of die allen staan te springen om die Politieke Unie zo snel mogelijk van de grond te krijgen, en zeker als dat naar beeld en gelijkenis van Duitsland gestalte krijgt. In feite ziet men bij velen van hen alleen een streven naar "eerlijk" delen van inkomsten, uitgaven en schulden, financiële eenheid zonder die ene Centrale Staat. Geld delen, niet wat nog rest van de economsche en politieke nationale macht afgeven, integendeel terughalen van niet essentiële macht uit Brussel, meer de nadruk leggen op samenwerking, economische ontwikkeling en vrijhandel dan op één politiek leiderschap. Eerder verder afstand nemen van die ene politieke staat dan er naartoe werken.

Maar wat bij al die politiek gedreven veranderingen ontbreekt is een onderzoek naar de effectiviteit van de euro. Niet het verhaal dat de euro ons zoveel welvaart en werk verschaft, dat het voor multinationals zo voordelig is, neen, gewoon in klinkende munt bekijken hoe het de euro de afgelopen jaren, waarin steeds meer EU lidstaten ook de euro gingen invoeren, is vergaan, vergaat en zal vergaan..

Een eerste vereiste daarvoor is de beginsituatie, bij de invoering van de euro te bezien en daarna wat er nu haast 15 jaar later de situatie is. Daaruit valt eventuele financiële en economische vooruitgang te destilleren.

Voor toetreding tot de eurozone was het voornaamste criterium de staatsschuld die niet boven de zestig procent mocht zijn en het begrotingstekort dat niet groter dan drie procent van het BBP mocht zijn. Dit is afgebeeld in de rechterkolom van de toestand in het jaar 2000, de echte invoering van de euro, waar zien we dat alle huidige eurozone lidstaten daaraan voldeden behalve België, Griekenland en Italië met een te hoge schuld. De overige acht die vanaf het begin lid waren, (Austria, Finland, France, Germany, Ireland, Luxembourg, Netherlands, Portugal, and Spain) voldeden aan de norm. Griekenland werd er in 2002 ingemoffeld met gefingeerde getallen.

Bezien we de gegevens over 2014 dan komt een totaal ander beeld naar voren. Indien de eurozone niet bestond en nu opgericht zou worden zouden alleen Finland, Estonië (nieuw lid), Sloakije (nieuw lid) en Luxemburg aan de voorwaarden voldoen. Alle andere twaalf leden zouden geweigerd moeten worden. Een dodelijke conclusie voor de euro. Bekijken we daarnaast een belangrijke economisch gegeven, de werkeloosheid, dan zien we dat deze sinds 2000 tot grote hoogte is gestegen, een teken dat het met de economie niet goed gaat. Het beeld wordt nog duidelijker als we in de volgende tabel naar de komende jaren kijken.

in miljarden euros

Tot over een aantal jaren (hoeveel valt niet te zeggen) blijven er begrotingstekorten bestaan en begrotingstekorten betekent dat de staat meer uitgeeft dan zij binnenkrijgt aan belastingen, accijnzen en allerlei andere heffingen. Elk begrotingstekort verhoogt de staatsschuld en dus de rentelasten op de staatsschuld. In bovenstaande tabel kan men zien hoeveel die toename bedraagt voor de gehele eurozone bij respectievelijk een tekort van 1-1,5-2-2,5 en 3 procent. Drie procent is het nu toegestane percentage zonder ingrijpen door Brussel en daarmee neemt de eurozone schuld jaarlijks toe met 279.148.000.000 euro, bijna 280 miljard. Elk jaar weer.

Om het simpel te houden is het BBP van de eurozone hierbij onveranderd gehouden. Bij groei en dezelfde percentages budget tekorten wordt de schuld nog extra vergroot, hoewel dat paradoxaal klinkt, maar het tekort is een percentage van het definitieve BBP waarin groei of krimp al is verwerkt. En dan hebben we het nog niet eens over de rente over die schuldenberg gehad.

Gelukkig houden de Centrale banken de rente uiterst laag, maar dat kan men bij een groeiende economie waar de inflatie met elk percentage groei toeneemt niet volhouden. Renteverhogingen  zijn dan nodig om die inflatie in bedwang te houden en kunnen dan niet uitblijven. Nu al verzoekt het bedrijfsleven zowel in de VS als in het VK om renteverhogingen. Een renteverhoging zou de rentelasten op de staatsschulden enorm omhoog stuwen.

In feite hebben de Centale Banken door hun QE en rentepolitiek een abnormaal liquiditeits situatie geschapen en de marktwerking totaal buiten spel gezet. Door aan banken duizenden miljarden aan krediet te verschaffen die de banken naar eigen wil (dus hoogste rentement bij laagste risico) waar ter wereld ook kunnen investeren en dat ook doen en niet in de nationale economie pompen waarbij de aandelenkoersen door die overvloed aan liquiditeit ook nog eens extra omhoog gestuwd worden hebben zij een financiëel gevaarlijke situatie geschapen die bij normalisering ervan tot grote problemen zal leiden. Door de rente zo laag te houden hebben zij ook voor de overheden lenen goedkoop en dus aantrekkelijk gemaakt waarbij de marktwerking buiten spel werd gezet en geen remmende invloed op de leenzucht kon zetten en de staatsschulden (en overige schulden) tot ver boven het normaal sustainable niveau uit stegen.

Vandaar het verzoek van Lagarde om er mee door te gaan en de forward guidance van de Centrale Banken geeft aan dat zij lang zullen wachten met renteverhogingen. Dat is echter uitstle van executie. Eens moet die toch komen als de groei in de VS en het VK zo doorgaat en dan zullen veel staatsschulden unsustainable worden als ze voor die tijd niet behoorlijk zijn verlaagd.

Waarom heeft de euro, ondanks bailouts, target-2 leningen, lage rente leningen aan banken, OMT, al die door de ECB en Brussel uitgevoerde geldstromen naar zwakke landen geen succes gehad? De crash van 2008 de schuld geven is simpel en onjuist want in andere landen gaat het veel beter (zonder al die hulp) dan in de eurozone en daar had de crisis van 2008 ook toegeslagen.

De conclusie is simpel maar voor Brussel onacceptabel: de verschillen in economische potentie tussen noorden en zuiden zijn zo groot dat ondanks financiële hulp na financiële hulp er geen harmonisering of convergentie heeft plaatsgevonden. Integendeel, alleen een geldtransfer van noord naar zuid. Die verschillen worden nog geaccentueerd door de wetgevingen waardoor vele  ingrepen in de rechtspositie van de bevolking vrijwel uitgesloten zijn en hervormingen dus uitgesloten. Iets wat ook in het noorden problemen zal gaan opleveren. Cultuur en taal verschillen spelen ook een flinke rol. Arbeidsmobiliteit zoals in de USA is daardoor nauwelijks mogelijk. De kunstmatige, sociaal onaanvaardbare, "interne devaluatie" die alleen de werkers ernstig treft in hun koopkracht en de andere groepen buiten schot laat vernietigt de interne markt en vergroot de export onvoldoende.

Wel is er in het zuiden, met name Spanje, enige groei, maar weet wel dat groei vanuit een nul situatie niet vergeleken kan worden bij een Duitse groei (de enige van enige grootte) in geld uitgedrukt. Vergelijk de balance of trade van beide landen in onderstaande grafiek van tradingeconomics.com, met Duitsland in de plus (zoveel, dat ingrijpen van Brussel dreigt) en Spanje in de min:

Dat zonder politieke unie de euro nooit kan blijven bestaan is zonneklaar, maar een politieke unie zou geen enkel verschil maken. De lidstaten zijn financieel en economisch, ondanks alle geld transfers, alleen maar verder uit elkaar gedreven en zelfs de noordelijke lidstaten beginnen te wankelen en maken steeds meer schulden. Men kiest echter voor het terughalen van essentiële macht uit Brussel, meer de nadruk op (economische) samenwerking en vrijhandel, dan op één politiek leiderschap. Eerder verder afstand nemen van die ene politieke staat dus, dan er naartoe werken. Dat gaven ook de EP verkiezingen aan.

Voor de eurozone zal naar een andere financiële oplossing gezocht moeten worden die de verschillen in potentie tussen de lidstaten opvangt en in goede banen leidt. Zo'n oplossing bestaat, The Matheo Solution (TMS), maar die moet wel worden aanvaard. Er is dus nog hoop, mits.....