Defensie’s wanhopige dienstplichtbrief: Jongeren gelokt met enquête voor 100.000 man

Dit jaar krijgen 17-jarigen niet één, maar twéé dienstplichtbrieven op de mat. Eerst de bekende standaardbrief, die al jaren herinnert aan een dienstplicht die sinds 1997 is opgeschort. En nu een tweede brief, dit keer met een enquête. Officieel bedoeld om te “peilen hoe jongeren naar de krijgsmacht kijken”, maar in werkelijkheid een doorzichtige poging om hen warm te maken voor een baan als militair of reservist.

Opvallend is de manier waarop Defensie dit regelt. Normaal mag je jongeren niet zomaar enquêtes sturen zonder toestemming. Maar via de dienstplichtbrief kan dat wél, want die valt onder een wettelijke uitzondering. Zo wordt de privacywet handig omzeild en krijgt elke 17-jarige alsnog een vragenlijst voorgeschoteld – verpakt in patriottische taal over veiligheid, democratie en een bijdrage aan de samenleving.

De oorlog in Oekraïne speelt daarbij een belangrijke rol. In de brief wordt de dreiging expliciet genoemd. Minister Ollongren benadrukte vorig jaar al: “Onze militairen beschermen onze welvaart en democratie.” Een boodschap die jongeren zou moeten raken. Defensie gokt erop dat de behoefte aan zingeving – of de angst voor Russische agressie – jongeren over de streep trekt.

Maar laten we eerlijk zijn: dit is geen spontane golf van vaderlandsliefde. Het leger kampt met ruim 10.000 vacatures, te weinig opleidingscapaciteit, gebrekkige kazernes en een chronisch tekort aan materieel. Zelfs als jongeren zich massaal aanmelden, is er simpelweg te weinig infrastructuur om hen op te leiden.

Commandant der Strijdkrachten Onno Eichelsheim gaf eerder toe dat een herinvoering van de echte dienstplicht “jaren van voorbereiding” zou vergen. Voorlopig blijft het bij een enquête, geïnspireerd op Zweden, waar jongeren verplicht vragenlijsten invullen over hun interesse in het leger.

De tweede brief laat vooral de wanhoop van Defensie zien. Een krijgsmacht die tweemaal per jaar brieven stuurt om jongeren te paaien, heeft duidelijk een structureel probleem. Staatssecretaris Tuinman wees er al op dat betere salarissen, minder strenge keuringseisen en meer aandacht voor persoonlijke ontwikkeling broodnodig zijn om het beroep aantrekkelijk te maken.

Zolang dat niet gebeurt, blijft een dienstplichtbrief een papieren pleister op een open wond.

Defensie’s tweede dienstplichtbrief is slim verpakt, maar doorzichtig. Door de privacywet te omzeilen en slim in te spelen op Oekraïne en de zoektocht naar zingeving, hoopt het ministerie jongeren te lokken. Maar een vragenlijst vult geen kazernes. Als Defensie echt aantrekkelijk wil zijn, moet het de basis op orde krijgen: fatsoenlijke arbeidsvoorwaarden, goede opleidingsfaciliteiten en een inspirerend toekomstbeeld.

Tot die tijd is de brief geen teken van kracht, maar van crisis.