Stop de verplichte erfpacht in Amsterdam!

Het roodgroene college van Amsterdam heeft nieuwe plannen gesmeed voor het heffen van erfpacht - een uiterst onrechtvaardige manier om woningbezitters uit te melken die alleen in de hoofdstad bestaat.

Volgens het nieuwe voorstel moeten ze een nog onbekend percentage van de koopprijs van hun woning jaarlijks gaan afdragen aan de gemeentekas, ieder jaar te verhogen met inflatie. Daarmee wordt de Amsterdamse erfpacht echter nog onvrijer en nog onrechtvaardiger.

Erfpacht?
Het woord doet u misschien denken aan Middeleeuwse roofridders die als leenheer hun woeste gronden verpachten aan armlastige keuterboertjes. Maar in Amsterdam is het eind 19e eeuw weer ingevoerd door protosocialisten ('radicale' liberalen). Anno 2013 zijn het niet roofridders, maar is het de gemeentelijke overheid die meer dan 85 procent van de bebouwde grond bezit. Alleen in de grachtengordel en delen van Oud-Zuid mogen mensen op eigen grond wonen, daarbuiten mag dat niet. Daar moeten mensen de grond onder hun eigen woning, flat of appartement 'pachten' van de gemeente, door een jaarlijkse canon te betalen die eens in de zoveel tijd op onnavolgbaar schimmige wijze opnieuw wordt vastgesteld op basis van de grondwaarde. De gemeente kan daarbij als monopolist zelf bepalen waar en hoeveel er wordt gebouwd, stelt zelf de grondprijzen vast, en kan ook nog eenzijdig de termen van de erfpachtcontracten aanpassen.

Een voorbeeld
U koopt voor twee ton een appartement in een flat in Vogelaarwijk Bos en Lommer. Na een aantal jaar verhoogt de gemeente de pacht tamelijk plotseling met 6.200 procent tot 1350 euro per jaar, een bedrag dat voor vijftig jaar vastligt maar wel jaarlijks wordt geïndexeerd. Dit terwijl uw hypotheek onder water staat door de dalende prijzen. Die nieuwe canon is voor u ongeveer een maandsalaris. U kunt geen kant op: je kunt je huis niet oppakken en ergens anders neerzetten. Er is een bezwaarprocedure, maar dan moet u voor veel geld professionele grondprijsexperts inhuren. En als u nalaat bezwaar te maken, zit u voor 50 jaar vast aan de nieuwe canon. Als u niet op tijd betaalt legt de gemeente u een boete op van tien keer de huursom, en als u eenmaal geld heeft overgemaakt, kunt u niet meer in beroep. Wie sputtert krijgt van de oppermachtige 'het moet eerlijker'-partij te horen dat erfpacht juist het toppunt van solidariteit is. En als u het niet kunt betalen, dat u maar kamers moet gaan verhuren of verhuizen. Dat klinkt heel oneerlijk, en dat is het ook. Maar in Amsterdam schering en inslag. Er zijn zelfs gevallen waar de erfpachtcanon in één keer met een factor 100 is verhoogd. Als een bank zoiets zou proberen, was de wereld te klein.

Wat wil het college nu veranderen?
Uiteindelijk is ook tot onder de Stolpera doorgedrongen dat de onvoorspelbaarheid van het stelsel nogal problematisch is. GroenLinks wethouder Maarten van Poelgeest presenteerde daarom nieuwe voorstellen. Hij wil dat de erfpachtcanon niet meer voor een bepaalde periode kan worden vastgelegd en afgekocht, maar iedere keer dat een woning wordt verkocht, opnieuw wordt berekend op basis van de transactieprijs. Daarmee wordt het inderdaad wat transparanter en minder onvoorspelbaar in het ene jaar na verkoop. Maar een verbetering is het niet. Zo is nog steeds onduidelijk hoe de nieuwe canon gaat worden vastgesteld. Conform de beproefde hoofdstedelijke salamitactiek om beslissingen in kleine stapjes door de gemeenteraad te loodsen, is dat nog onbekend. In ieder geval wordt de canon na de dreigende erfpachthervorming veel vaker opnieuw vastgesteld, en gaat de gemeente nog vaker cashen.

En één van de grote problemen van verplichte erfpacht blijft staan: hoe kun je de grondprijs afleiden van de huizenprijs? De twee zijn immers volledig met elkaar vervlochten. Je kunt een percentage van de huizenprijs als uitgangspunt te nemen, maar daarmee introduceert de gemeente een zogenaamde ‘badkamerboete’. Als u een nieuwe badkamer aanlegt, stijgt de woningprijs, maar dus ook de op basis daarvan berekende erfpachtcanon. De facto pikt de overheid dus een percentage in van uw badkamer, parketvloer, keuken, plafond, of glas-in-loodraam. De gemeenteraad wil dat dan wel voorkomen, maar onduidelijk is hoe dat kan. Het nieuwe stelsel leidt hoe dan ook tot een verdere aantasting van het eigendomsrecht. De enige manier om in de buurt te komen van een eerlijker systeem met eerlijkere prijsvorming, is om iedereen de keus te geven: voor erfpacht, of voor eigen grond. Dat zou dus ook de enige echte manier zijn om de grondpolitiek te moderniseren - maar daartegen verzetten de linkse partijen zich met hand en tand.

Een andere anaconda onder het olifantsgras van het ‘gemoderniseerde’ erfpachtstelsel is dat de canon jaarlijks geïndexeerd wordt met de volledige inflatie. De gemeente loopt geen enkel risico over de grond, want blijft eigenaar, maar rekent marktrentes alsof dat wel zo is. Over een aantal jaar stijgt de canon daardoor met tientallen procenten extra. Kortom: de voorgestelde herziening van het erfpachtstelsel moderniseert niet, klopt niet, en deugt niet. Toch hebben alle partijen in de gemeenteraad - inclusief D66 en VVD - het aangenomen, behalve het CDA. Gelukkig is een groep bezorgde burgers minder naïef. De enige manier om hier nog wat tegen te doen, is nu om hun petitie voor een referendum te tekenen.

Alle grond van de staat?
Toen de erfpacht in 1896 werd ingevoerd, waren er nog redenen voor: er waren toen geen bestemmingsplannen om de ruimtelijke ordening te sturen, er was nog geen onteigeningswet, en er was geen Onroerende zaakbelasting (OZB). Maar die zijn er nu wel. Mede daarom is deze vorm van erfpacht in alle andere Nederlandse steden afgeschaft. Van de oorspronkelijke redenen zijn er nog twee over: een praktische en een ideologische. De praktische reden is: pecunia. De stad verdient er meer dan 100 miljoen per jaar mee. Maar nog belangrijker is het ideologische dogma: de grond hoort toe aan de overheid, en de grondwaardestijging komt toe aan de 'gemeenschap' (lees: de gemeentekas) en niet aan burgers zelf. Het hoort bij de oude rode droom van Amsterdam als dé 'stad voor arbeiders' waar bezit en marktwerking vies zijn, winst diefstal, en iedereen in een sociale huurwoning woont en zijn hand ophoudt bij de Grote Gemeentelijke Herverdelingsmachine.

Erfpacht is een extra vorm van inkomensnivellering, de facto een lokale extra (rancune)belasting, bovenop de OZB. Maar met het verschil dat de OZB als echte belasting moet voldoen aan de wettelijke eisen aan belastingheffing: de regels moeten openbaar en uniform zijn. Maar omdat erfpacht een privaatrechtelijk instrument is - allemaal aparte zakelijke contracten met individuele burgers - kan de gemeente van alles maken dat nooit met belasting zou mogen. Maar de grondgedachte van de Amsterdamse erfpacht is: dat de stad is van de staat, en niet van de burgers. De gemeente moet zoveel mogelijk geld verdienen aan het pachten van grond - want de overheid kan geld toch beter besteden dan bewoners. Burgers, zeker van het soort dat een eigen woning bezit, streeft toch alleen maar naar eigenbelang. Met dat argument kan je alle belastingen wel zo hoog mogelijk willen maken.

De verplichte erfpacht in Amsterdam is een onrechtvaardig en schadelijk overblijfsel van een failliete ideologie. Amsterdammers, grijp deze kans: kies voor een vrije, trotse stad. Teken de petitie voor een erfpachtreferendum.