Strategische Agenda EU: 'doormodderen'!

Deze nota, die wordt gepresenteerd als Verklaring van de Raad, wordt morgen in de Raad van regeringsleiders besproken tijdens de laatste vergadering vóór het zomerreces. Deze vergadering vindt niet zoals gebruikelijk plaats in Brussel, maar in het dorpje 'Ypres' (Ieper), ter nagedachtenis aan de Eerste Wereldoorlog, een eeuw geleden. Vandaag op DDS een voorbeschouwing. Welke koers wil Van Rompuy met de Europese Unie inslaan?

Laat ik beginnen met te zeggen dat ik een grote waardering heb voor de kleine Belg. Niet vanwege zijn politieke ideeën, maar vanwege zijn 'rustige vastheid', zijn talenkennis en -vooral- zijn vermogen om tegengestelde belangen te overbruggen en om te zetten in breed gedragen compromissen. Dat is absoluut een kwaliteit, die slechts weinigen gegeven is. Daarmee was hij ook de ideale voorzitter van de, soms tot op het bot verdeelde, Raad. Maar laten we eerlijk zijn, voor wie België heeft kunnen leiden, is het leiden van de Europese Raad natuurlijk de spreekwoordelijke 'peuleschil'. Hiermee houdt mijn waardering voor de Belg echter op. De koers die Van Rompuy ook nu weer voor de EU heeft uitgestippeld mist de steun van de volken van de Unie, mist de nodige zelfkritiek over wat er de afgelopen jaren allemaal mis is gegaan, maar mist bovenal een oplossing voor de eurocrisis: de structurele weeffout van de euro blijft gehandhaafd. Er worden heel veel mooie, maar weinigzeggende, woorden gesproken, maar daar kopen de Europese burgers helegaar niets voor, papier is geduldig.

Niet verwonderlijk staat ook in deze nota de economie centraal. Preciezer geformuleerd: (het gebrek aan) werkgelegenheid staat centraal. Van Rompuy wil banen scheppen. En net als zovelen, denkt hij dat 'geld an sich' banen kan scheppen. Maar geld schept geen banen, dat doen ondernemers en bedrijven. Al bij het eerste kernpunt van de Agenda van de Toekomst gaat onze kleine Belg in de fout.

De tweede speerpunt ('priority') van de nota betreft de 'bescherming' van de burger. Er volgt een hartverwarmend pleidooi voor gelijke kansen voor iedereen en dat we moeten voorkomen dat een hele generatie jongeren kansloos achterblijft zonder ooit gewerkt te hebben. Wat een zegen is die eurozone toch, nietwaar meneer de voorzitter? Het derde speerpunt van de nota betreft de Europese energievoorziening. Opeens komt daar de afhankelijkheid van het Russische gas als een deus ex machina tevoorschijn, dat is nieuw. Vreemd is het wel, alsof die afhankelijkheid niet bestond vóór het conflict over Oekraïne. Zou de EU een aanleiding hebben willen creëren? Je vraagt het je af. De vierde speerpunt betreft de vrijheid en veiligheid van de burger. Er staan enkele algemeenheden over de migratieproblematiek, die beter 'gemanaged' zou moeten worden, zoals ook terrorisme beter bestreden zou moeten worden. Sure. Tenslotte gaat de vijfde speerpunt van het beleid over de Unie als speler op het wereldtoneel. De hobby van minister Timmermans zullen we maar zeggen. Maar ik zal me in deze voorbeschouwing concentreren op het eerste en belangrijkste punt: de economie.

In zijn inleiding stelt Van Rompuy dat de diversiteit van de Unie een waardevol 'asset' (bezit) is. Dat is mooi, hiermee erkent de Belg dus, dat het geheel niet méér is dan de afzonderlijke delen, maar dat die afzonderlijke delen (lees: de lidstaten) juist de waarde van het geheel vormen. Dit beeld wordt nog eens versterkt, doordat Van Rompuy de principes van subsidiariteit en proportionaliteit benadrukt en schrijft dat de Unie zich alleen met die zaken moet bemoeien, die het beter kan doen dan de lidstaten ieder afzonderlijk. Ik citeer de voorzitter van de Raad:

Wel, dit klinkt in elk geval stukken gematigder dan de vorige strategische nota ('Towards a Genuine Monetary and Economic Union', waarvan de eerste versie al in december 2011(!) verscheen, en die later twee keer is aangepast. In bijgevoegde link treft u de laatste versie aan, van 26 juni 2012). Het lijkt er op, dat Van Rompuy toch probeert om vooral Groot-Brittannië binnenboord te houden, ofschoon in de uitwerking van de monetair-economische agenda toch de federalistische aap weer uit de mouw komt. Maar gelukking voor de Britten maken zijn geen deel uit van de Euro Schulden Unie.

Van Rompuy constateert dat er 'grote problemen' zijn binnen de Unie; 'we' hebben te maken met de diepste economische crisis ooit (maar vervolgens wordt er niets gezegd over de oorzaken daarvan). Hij somt op:

Om al die problemen het hoofd te bieden zullen de lidstaten moeten hervormen om de internationale concurrentiekracht van de 'Europese industrie' te verbeteren, het oude liedje dus. Nogmaals, meneer Van Rompuy en regeringsleiders, er bestaat geen 'Europese industrie' die kan concurreren. Bedrijven concurreren op de wereldmarkt: Duitse bedrijven, Franse bedrijven, Nederlandse bedrijven, enzoverder. En die bedrijven worden opgezadeld met een ontiegelijke hoeveelheid regelgeving uit Brussel. Dus, om de concurrentiekracht van al die bedrijven te verbeteren, zou Brussel daar om te beginnen eens mee op moeten houden. Dan blijven er weliswaar nog grote concurrentieverschillen over, onder andere doordat er geen 'level playing field' (gelijk speelveld) bestaat, aangezien de verschillen in economisch productie vermogen, sociaal-economische wet- en regelgeving en loonniveau's sterk uiteenlopen bij de verschillende lidstaten van de Unie, maar het zou een begin zijn.

Het versterken van de Interne Markt is één van de prioriteiten van de Raad. Dat is mooi, dat sluit naadloos aan bij mijn vorige opmerking: stop onmiddellijk met die verstikkende regelgeving die uit Brussel komt! Niet alleen voor multinationals maar ook voor het midden- en kleinbedrijf. Dit sluit tevens aan bij de tweede prioriteit die voor de banengroei wordt geformuleerd: het stimuleren van ondernemerschap en banen voor het MKB. Mooi. Maar de manier waarop men denkt dat te bereiken sluit weer niet zo goed aan op de economische realiteit. Nogmaals, geld creëert geen banen, dat doen ondernemers en daarvoor is vertrouwen nodig. De nota spreekt mooie, maar holle woorden over het verbeteren van de (telecom-) infrastructuur, het belang van kennis en innovatie, de noodzaak om tot internationale handelsverdragen, inclusief TTIP, te komen. En daarvoor is een goed functionerende Economische en Monetaire Unie nodig, zo stelt de nota. Prachtig allemaal natuurlijk, maar het is diezelfde one-size-fits-all muntunie, die voorkomt dat er een goed functionerende Interne markt ontstaat. Die muntunie is juist het probleem.

Het is duidelijk, beste lezers, dat deze nota volop inzet op het 'doormodderscenario', het slechtste van twee werelden. Waarschijnlijk zal Groot-Brittannië worden gepaaid met wat extra voordelen, bovenop de vele, die ze al hebben, en verder is het 'business as usual', wat de klok slaat. Geen enkele visie, laat staan oplossing, over hoe de eurocrisis te overwinnen en die in de toekomst te voorkomen; geen woord over de dubieuze rol die de ECB hierbij is gaan spelen; en evenmin een woord over wat de volken van de EU eigenlijk zelf willen.

Herman van Rompuy zwaait 3 december af. Het zal een heidense klus worden een vervanger te vinden, die evengoed als de Belg dat kon, de boel bij elkaar kan houden.