Steeds weer worden Pim Fortuyn en Geert Wilders in één adem genoemd. Allebei kritisch op immigratie, allebei fel in hun uitspraken. Maar wie beter kijkt, ziet dat Fortuyn veel meer te bieden had dan alleen kritiek op de islam. Hij was een intellectueel, een visionair en een vrijzinnig denker met een brede agenda voor de toekomst van Nederland. Een complete visie op samenleving en bestuur Fortuyn was geen one-issue politicus. Hij schreef boeken en essays waarin hij fundamentele kritiek leverde op de bestuurlijke cultuur in Den Haag. Hij wees op de kloof tussen burger en politiek, pleitte voor minder bureaucratie, meer directe democratie en een slagvaardige overheid. Hij wilde de publieke sector hervormen, de zorg efficiënter maken en het onderwijs toekomstbestendig inrichten. Zijn agenda was breed, inhoudelijk onderbouwd en gericht op vernieuwing van het hele politieke systeem.
Vrijzinnig en modern
Als openlijk homoseksuele man stond Fortuyn pal voor individuele vrijheden. Hij verdedigde homo-rechten, vrouwenemancipatie en culturele diversiteit, zolang die waarden niet botsten met de kern van de Nederlandse rechtsstaat. Zijn kritiek op de islam was ingebed in dit vrijzinnige kader: hij vond dat de islamitische cultuur nog niet de emancipatieslag had gemaakt die in Nederland wél was doorgemaakt. Daarmee plaatste hij religieuze en culturele verschillen in een historisch perspectief, in plaats van ze af te schilderen als onoverbrugbaar.
Wilders: een veel smaller profiel
Geert Wilders daarentegen bouwde zijn politieke carrière vooral op een harde oppositie tegen de islam en immigratie. Zijn programma is smal, zijn stijl polariserend. Hij presenteert zich vooral als bestrijder van een vijand, minder als bouwer van een brede, positieve visie voor Nederland. Waar Fortuyn met humor en relativering een breed publiek aansprak, kiest Wilders voor absolute uitspraken en confrontatie.
De erfenis van Fortuyn
Pim Fortuyn liet zien dat politiek meer kan zijn dan angst en boosheid. Hij bracht energie, intellect en vernieuwingsdrang. Zijn erfenis ligt niet alleen in zijn kritiek op immigratie, maar vooral in zijn oproep tot bestuurlijke vernieuwing, zijn verdediging van vrijheid en zijn zoektocht naar een modern, zelfbewust Nederland.
Daarom is het onjuist en zelfs oneerlijk om Fortuyn te reduceren tot een “voorloper van Wilders”. Pim Fortuyn had een visie die veel verder reikte. Hij was een politicus die niet alleen tegen iets was, maar vooral vóór iets: een vrij, modern en daadkrachtig Nederland.
Pim Fortuyn had naast kritiek serieuze oplossingen maar Geert Wilders helaas niet.