Onderzoek wijst uit: uithuisplaatsing is juridisch drama voor kind, ouders én kinderrechter

Wie de berichtgeving over de uithuisplaatsingen slechts zijdelings heeft meegemaakt zou haast denken dat de staat samen met jeugdzorginstanties lukraak kinderen heeft ontvoerd. Zó dramatisch is het gelukkig niet, maar het beeld wordt nou ook niet bepaald rooskleuriger door deze factsheet (via Trouw), opgesteld in opdracht van de Tweede Kamer en Koninklijke Nederlandse Akademie van Wetenschappen (KNAW).

Allereerst maakt de wet niet duidelijk dat uithuisplaatsingen alleen noodzakelijk zijn als ouders hun opvoeding op een totaal verkeerde manier invullen. In geval van mishandeling, bijvoorbeeld. Momenteel wordt er veel te veel ruimte gelaten voor andere interpretaties die weliswaar schadelijk zouden kunnen zijn voor het kind, maar nou niet direct tot uithuisplaatsing zouden moeten leiden. Één van de genoemde redenen bij toeslagenouders om hun kind uit huis te halen is bijvoorbeeld 'financiële redenen'. Gaat een béétje ver, niet?

Een groot probleem bij uithuisplaatsingen is ook de context van de vaak complexe casussen. Kinderrechters krijgen te weinig ruimte om te beoordelen of een uithuisplaatsing wel écht nodig is. En wat is dan vaak het meest veilig voor zo'n kind als er wel signalen zijn dat er iets mis is? Uithuisplaatsing. Kinderrechters letten volgens de onderzoekers wel steeds beter op door kinderen slechts voor korte duur uit huis te plaatsen, maar dat ging in het verleden dus behoorlijk vaak mis. En dan is zo'n rechter het zicht op de situatie kwijt, want de jeugdbeschermingsinstelling neemt het stokje vanaf daar over.

Haalt zo'n kinderrechter een kind uit huis omwille van de veiligheid, dan is het kind (op papier) veilig. Maar wat als de situatie van de ouders snel verbetert, wanneer is het dan weer veilig genoeg om thuis te komen? Hoe toetst men dat? Nou, nauwelijks dus. De kinderrechter moet een signaal vanuit de jeugdbeschermingsinstelling krijgen en die instellingen zijn vaak te huiverig om het kind weer terug te plaatsen. Niet zo gek ook, want áls het fout gaat dan ligt de schuld natuurlijk bij die instelling.

Tegen de tijd dat zo'n kinderrechter moet toetsen of hereniging nog mogelijk is, zijn kind en pleeggezin al zodanig gehecht geraakt dat terugkeer niet meer in het belang van het kind zou zijn. Dat is simpelweg een schadelijk neveneffect van het systeem, waar een kinderrechter ook te laat zicht op krijgt.

'Gelukkig' begint men nu te zien dat de staat wel degelijk onbedoeld gezinnen en kinderen in de verdrukking kan helpen, want eigenlijk doet iedereen alles goed en tóch gaat het flink fout.