Van der Staaij en Dijkgraaf bleken in beeld als premier - een gemiste kans voor Nederland

Want waar Dick Schoof een technocraat en inlichtingenman is, iemand van het kartel en de ambtelijke top, zijn Van der Staaij en Dijkgraaf juist mensen van beginsel, geloof en fatsoen. Het contrast tussen hen en de huidige premier had niet groter kunnen zijn.

De coalitie van PVV, VVD, NSC en BBB was op papier historisch: eindelijk een rechtse meerderheid na jaren van linkse compromissen. Maar in de praktijk werd dat succes half geneutraliseerd toen gekozen werd voor een premier uit de ambtelijke hoek: Dick Schoof, voormalig baas van de AIVD en NCTV.

Schoof is een man van het apparaat, van de bestuurskamers, iemand die decennialang meedraaide in de top van het ministerie van Justitie. Hij kent de dossiers, ja - maar ook de politieke bubbel waarin beleid belangrijker is dan principes.

En precies dat maakt hem tot de belichaming van het kartel, niet van de politieke vernieuwing waar zoveel Nederlanders op hadden gehoopt.

Dat er serieus is gekeken naar Kees van der Staaij en Elbert Dijkgraaf laat zien dat er in elk geval even gezond verstand aan tafel lag. Beiden staan bekend als principiële, rustige en integere politici, met een scherp oog voor morele en maatschappelijke waarden.

Van der Staaij, jarenlang het geweten van de Tweede Kamer, heeft altijd consequent gestaan voor christelijke politiek, rechtsstatelijkheid en verantwoordelijkheid - zonder populisme, maar met overtuiging.

Dijkgraaf, econoom en voormalig Kamerlid, combineert wetenschappelijke kennis met christelijke nuchterheid. Een man die begrijpt wat economie en bestuur werkelijk zijn: dienstbaar aan het land, niet aan de bureaucratie.

Zulke mensen zijn zeldzaam geworden in Den Haag.

Stel je voor: een kabinet dat niet geleid wordt door een “manager” of “coördinator”, maar door een man van karakter en overtuiging. Van der Staaij als premier had Nederland een zeldzaam stabiele en waardige leider gegeven - iemand die niet meebuigt met de waan van de dag, maar koers houdt op basis van geloof, principes en gezond verstand.

Zo’n premier had bovendien een brug kunnen slaan tussen de rechtse partijen: de degelijkheid van de SGP, het realisme van BBB, het anti-kartelgevoel van PVV, en de economische scherpte van VVD en NSC.

Dat was een kabinet geworden dat écht iets had kunnen herstellen: vertrouwen, traditie, en nationale trots.

In plaats daarvan koos men voor Dick Schoof - een naam die bij niemand op het stembiljet stond, maar bij iedereen bekend is uit de schaduw van de overheid: de AIVD, de NCTV, de Nationaal Coördinator Terrorismebestrijding.

Schoof is de verpersoonlijking van de Haagse bestuurslaag: een man van dossiers, protocollen en overlegtafels, maar niet van visie of ideologische helderheid.

Het idee dat een kabinet van politieke vernieuwing geleid zou worden door een inlichtingenman, is op z’n zachtst gezegd absurd. Dat is alsof je een revolutie laat aansturen door een bureaucraat.

De keuze voor Schoof laat zien hoe groot de greep van het ambtelijke apparaat nog steeds is. Zelfs een coalitie met de PVV - een partij die jarenlang vocht tegen dat kartel - kon niet voorkomen dat de premier werd geleverd door datzelfde systeem.

De echte winnaars van deze benoeming zijn dus niet de kiezers, maar de Haagse topambtenaren die achter de schermen aan de touwtjes trekken. Schoof is een man die zich comfortabel voelt in dat netwerk, niet iemand die het durft open te breken.

Het rechtse kabinet begon zo met een Haagse filter op de macht - precies wat kiezers juist niet wilden.

De SGP-politici stonden symbool voor integer leiderschap. Van der Staaij had, met zijn 25 jaar parlementaire ervaring, niet alleen gezag maar ook de rust en wijsheid die een land nodig heeft. Geen mediashow, geen gespin, maar beleid dat gestoeld is op moreel kompas.

Dijkgraaf, met zijn achtergrond in de wetenschap, had als premier de economie kunnen terugbrengen naar wat het hoort te zijn: dienstbaar aan gezinnen, boeren, ondernemers - niet aan multinationals en EU-doctrine.

Beiden hadden bovendien de steun van brede lagen van de bevolking kunnen krijgen. Ze spreken fatsoenlijk, luisteren, en handelen. Zeldzame kwaliteiten in Den Haag.

De onthulling dat Van der Staaij en Dijkgraaf serieus zijn overwogen, laat zien dat er nog altijd alternatieven bestaan voor het karteldenken. Dat er leiders zijn die niet draaien om macht, maar om plicht. Maar zolang de macht in handen blijft van ambtelijke technocraten, zal Nederland blijven lijden onder bestuurlijke leegte en moreel verval.

Dick Schoof is geen ramp, maar hij is ook geen vernieuwing. Hij is het bewijs dat Den Haag nog altijd niet begrijpt waar het volk om vraagt: echtheid, betrouwbaarheid, en geloof.

Het is doodzonde dat de PVV uiteindelijk akkoord ging met Schoof. Het had blijkbaar heel anders kunnen lopen.