Europese eenwording verdient geen prijs?

Vandaag wordt, op de dag van Europa, in Aken de Karelsprijs uitgereikt. Deze prijs, vernoemd naar Keizer Karel de Grote, wordt toegekend aan hen die zich verdienstelijk hebben gemaakt voor de 'Europese eenwording'. Dit jaar is het Dalia Grybauskaitè, de President van Litouwen, die de eer toekomt. Er is echter genoeg reden om te betwijfelen of deze 'Europese eenwording´ überhaupt wel een prijs verdient. De vanzelfsprekendheid waarmee Europese eenwording wordt nagestreefd en bejubeld, is naïef. Zowel de huidige crisis alsook historische lessen pleiten helemaal niet voor 'eenwording'.

De EU is uiteraard niet de eerste poging om het verdeelde Europese continent tot een eenheid te smeden. Tal van koningen, krijgsheren en dictators gingen de EU reeds voor. Daarbij liep de ambitie om Europa onder centraal bestuur te plaatsen keer op keer stuk op de weerstand van burgers, lokale machthebbers en nationale staten, die opkwamen voor hun vrijheid en onafhankelijkheid. Dat geldt ook voor onze eigen vaderlandse geschiedenis. De Verenigde Provinciën vochten hun onafhankelijkheidsstrijd tegen het Spaans-Habsburgse Rijk, dat via centralisatiepolitiek en belastingheffing (de beruchte Tiende Penning) de Nederlanden probeerde in te lijven.

Moeten we nu werkelijk betreuren dat er van eenwording in Europa niets terecht is gekomen, en de EU dankbaar zijn dat zij dit alsnog via de achterdeur probeert af te dwingen? Integendeel. Het gebrek aan eenwording bleek namelijk een zegen voor zowel Europa als Nederland. De ontwikkeling van Europa tot het machtigste continent op aarde - het zogeheten Europees mirakel - was het resultaat van politieke, economische en culturele pluriformiteit, daar waar enige vorm van politiek-bestuurlijke eenheid in Europa ontbrak. Ook Nederland beleefde de Gouden Eeuw in onafhankelijkheid en in competitie met andere (veel grotere) mogendheden.

Daar waar eenwording wel succesvol werd afgedwongen, eindigde het in een nachtmerrie. Ming China, het Ottomaanse Rijk, en meer recentelijk de Sovjet Unie, zijn bekende voorbeelden. Deze regimes kenmerkten zich door onderdrukking, bleken te groot, en raakten uiteindelijk onbestuurbaar.

De les die hieruit moet worden getrokken is dat diversiteit te verkiezen valt boven een opgelegde en kunstmatige eenheid, waar het topdown afdwingen van eenheid juist desastreus uitpakt. Opgelegde eenwording is helemaal niet nastrevenswaardig. Ook niet wanneer dit met zachte dwang wordt afgedwongen, zoals de EU dat tegenwoordig met richtlijnen, verdragen en verordeningen pleegt te doen.

Nergens komt de destructieve uitwerking van kunstmatige eenwording van de EU duidelijker tot uiting, dan bij een eerdere winnaar van de Karelsprijs, de euro. Niet alleen heeft deze ´eenheidsmunt´ een vernietigende uitwerking op onze welvaart, het bewijst ook dat de zogenaamde vrijwillige steun voor de huidige Europese eenwording een illusie is. Hoe vaak wordt er niet gewaarschuwd dat verdere Europese integratie omwille van de euro hoe dan ook doorgang moet vinden, dat we simpelweg geen keuze hebben? En wat was de laatste keer dat burgers zich via een referendum direct over eenwording mochten uitspreken, en waaruit ontegenzeggelijk hun steun hiervoor zou blijken? De realiteit is dat burgers en nationale staten helemaal niet op willen gaan in een groter Europees geheel. Ze voelen zich hier ofwel toe gedwongen, danwel hebben überhaupt geen stem in deze beslissing.
 
Dat Europese eenwording intussen gepaard gaat met economische en democratische crises is geen toevallige samenloop van omstandigheden. Integendeel, de afbraak van economische en democratische verworvenheden is inherent aan het soort eenwording waar de EU zich aan heeft gecommitteerd. Daar waar kunstmatige eenwording überhaupt niet functioneert, sputtert de economische realiteit tegen, en waar de bevolking deze eenwording helemaal niet ziet zitten, ontbreekt het aan democratische legitimatie. Het heeft geresulteerd in een perverse uitruil, waarbij eenwording ten koste van democratie en welvaart wordt doorgedrukt. Het toont eens te meer dat de obsessieve drang naar Europese eenwording niet nastrevenswaardig is, maar juist een groot gevaar.
 
Om de bevolking en nationale staten te redden van de EU, moeten de bakens dringend worden verzet van deze obsessie voor eenwording, naar het koesteren van Europa's verscheidenheid. Er is behoefte aan een realistische visie die specifiek is toegesneden op Europa. In plaats van een fixatie op kunstmatige eenheid, dienen soevereine landen in Europa in vrijheid, met respect voor elkaars verschillen, samen te samenwerken. Europa moet streven naar een vrijhandelszone, zoals Margaret Thatcher al bepleitte, en niet naar een Europese superstaat. Niet een prijs voor Europese eenwording, maar een prijs voor nationale verscheidenheid is op zijn plaats. Ik stel voor Nederland hiervoor te nomineren, zodra het zich heeft ontworsteld aan de EU.