Doorbraak in kankeronderzoek: universeel vaccin in ontwikkeling aan de Universiteit van Florida

Centraal in de eerste studie staat een opmerkelijke bevinding: bepaalde lichaamseigen vetten, zogeheten lipiden, blijken in staat om een krachtige T-celreactie op gang te brengen. Deze T-cellen spelen een sleutelrol in het herkennen en aanvallen van afwijkende cellen, waaronder tumorcellen. Tot voor kort werd aangenomen dat het immuunsysteem vooral op eiwitten reageert, maar dit onderzoek toont aan dat ook lipiden een cruciale rol kunnen spelen.

Volgens Dr. Linh T. Bui, hoofdauteur van de studie en assistent-professor aan het Department of Anatomy and Cell Biology van de UF College of Medicine, opent deze ontdekking nieuwe mogelijkheden om het immuunsysteem breed te trainen tegen diverse vormen van kanker. In tegenstelling tot op maat gemaakte vaccins, zou een lipide-gebaseerd vaccin universeel toepasbaar kunnen zijn.

Parallel aan dit onderzoek ontwikkelt een ander team onder leiding van Dr. Elias Sayour een experimenteel vaccin dat mRNA gebruikt om het immuunsysteem te activeren. Deze technologie, bekend geworden door de COVID-19-vaccins, stimuleert cellen om specifieke eiwitten aan te maken die het immuunsysteem vervolgens herkennen als verdacht. Dit triggert de productie van type-I interferonen, eiwitten die een essentiële rol spelen in het opsporen en uitschakelen van tumorcellen.

Volgens Sayour heeft kanker het vermogen om signalen te onderdrukken, waardoor het immuunsysteem minder effectief reageert. Het nieuwe mRNA-vaccin probeert dit proces te “resetten” door het immuunsysteem kortstondig te versterken en zo kankercellen opnieuw zichtbaar te maken.

Een belangrijk voordeel van deze aanpak is de toepasbaarheid op zogenoemde 'koude' tumoren, kankers die doorgaans geen sterke immuunreactie uitlokken, zoals pancreas-, eierstok- en bepaalde vormen van borstkanker. Diana Azzam van het Center for Advancing Personalized Cancer Treatments wijst erop dat deze methode tumoren die eerder ongevoelig waren voor immunotherapie mogelijk toch behandelbaar maakt.

Een andere innovatieve strategie die momenteel klinisch getest wordt, combineert een snel inzetbaar 'universeel' vaccin met een daaropvolgend gepersonaliseerd vaccin. Dit tweestapsmodel zou volgens Sayour de wachttijd bij gepersonaliseerde therapieën drastisch kunnen verkorten, terwijl het immuunsysteem intussen al geactiveerd wordt.

Hoewel het nog om experimentele therapieën gaat, wijst het onderzoek van UF Health en de University of Florida op een nieuwe richting in de oncologie. Een universeel kankervaccin zou niet alleen sneller en breder inzetbaar zijn, maar ook de kans op terugkeer van kanker kunnen verkleinen. Als vervolgonderzoek en klinische proeven succesvol blijken, kan dit de basis leggen voor een nieuwe standaard in kankerbestrijding.