Duitse CDU-top verdeeld: moet de partij toch gaan praten met de AfD?

In een besloten topberaad, waar dit weekend over wordt vergaderd, probeert Merz de partij bij elkaar te houden. Tegen de Frankfurter Allgemeine verklaarde hij alvast dat er “geen sprake kan zijn van samenwerking met de AfD”. Maar de druk neemt toe, want de AfD is inmiddels de tweede partij van Duitsland - en in sommige deelstaten zelfs de grootste.

De discussie werd deze week aangewakkerd door drie oudgedienden uit de christendemocratische familie (CDU/CSU). Zij vinden dat het taboe op samenwerking contraproductief werkt. Oud-secretaris-generaal Peter Tauber zei dat de zogenoemde “brandmuur” tussen CDU en AfD de populisten alleen maar sterker maakt:

Ook Karl-Theodor zu Guttenberg, voormalig minister van Defensie, vindt dat zijn partij niet bang moet zijn voor het debat. Volgens hem kan de CDU de AfD beter “inhoudelijk ontmaskeren” dan blijven doen alsof ze niet bestaan.

Hun redenering: zolang de CDU doet alsof rechts-populistische kiezers “verkeerd” zijn, jaagt ze hen verder in de armen van de AfD.

CDU-leider Merz houdt voor de camera’s vast aan het officiële partijstandpunt: geen samenwerking met de AfD, op geen enkel niveau. Toch is de praktijk minder zwart-wit. Begin dit jaar diende Merz zelf een voorstel in over strenger migratiebeleid, dat mede dankzij steun van de AfD werd aangenomen. Officieel “toevallig”, maar feitelijk een eerste breuk in de muur.

Tegelijkertijd krijgt Merz van links kritiek dat hij te veel opschuift richting de AfD, vooral met zijn harde taal over migratie. Tijdens een werkbezoek aan Brandenburg sprak hij over het “probleem dat nog altijd zichtbaar is in het straatbeeld” - een uitspraak die door tegenstanders werd uitgelegd als een sneer naar migranten. Zijn regering haastte zich om te zeggen dat zijn woorden “niet racistisch bedoeld” waren.

Ondertussen blijft de Alternative für Deutschland (AfD) gestaag groeien. Volgens de laatste peilingen staat de partij op ruim 25 tot 30 procent van de stemmen. In sommige Oost-Duitse deelstaten is ze zelfs de grootste politieke kracht.

Partijleider Alice Weidel kijkt tevreden toe hoe de CDU worstelt met zichzelf. Zij stelt dat de conservatieven hun eigen isolement veroorzaken:

Volgens Weidel is het slechts een kwestie van tijd voordat delen van de CDU - zeker in Oost-Duitsland - wél met de AfD in zee gaan.

Opmerkelijk is dat het eigen wetenschappelijk bureau van de CDU onlangs een rapport publiceerde waarin staat dat samenwerking met populistische of extreemrechtse partijen zich zelden uitbetaalt. De onderzoekers analyseerden christendemocratische partijen in andere Europese landen - waaronder Nederland - en zagen één patroon: elke poging om populisten “te temmen” via samenwerking eindigde in verlies voor de traditionele partij zelf.

Het rapport wees zelfs op het Nederlandse voorbeeld: de CDA-PVV-constructie onder kabinet Rutte I leidde tot grote electorale schade voor het CDA.

De CDU staat dus voor een strategisch dilemma: blijft de partij vasthouden aan het principiële “nee” tegen de AfD, of kiest ze op termijn voor een realpolitieke aanpak waarbij lokale samenwerking wordt gedoogd?

Binnen de partijtop vreest men dat de komende regionale verkiezingen het punt van breuk zullen zijn. In Thüringen en Saksen lijkt de AfD niet alleen de grootste te worden, maar mogelijk ook de enige partij waarmee nog meerderheden haalbaar zijn.

Wat dit topoverleg van de CDU laat zien, is dat het politieke midden in Duitsland in crisis is. De partij die decennialang de ruggengraat van de Bondsrepubliek vormde, weet niet meer hoe ze met rechts-populisme moet omgaan.

Friedrich Merz probeert de AfD uit te sluiten, maar de realiteit - groeiende steun, electorale druk en interne verdeeldheid - haalt hem in. Vroeg of laat zal de muur scheuren.

De vraag is niet óf de CDU de AfD zal normaliseren, maar wanneer. En als dat gebeurt, verandert niet alleen de Duitse politiek - maar ook de Europese machtsbalans voorgoed.