Iraans regime wankelt: rapport waarschuwt voor ineenstorting Islamitische Republiek

Volgens de VN gebruikt de Iraanse staat executies doelbewust om onvrede in de samenleving neer te slaan. De Henry Jackson Society bevestigt dat beeld: “Het huidige regime blijft verknocht aan de Iraanse revolutie,” staat in het rapport, dat waarschuwt dat de repressieve structuur steeds meer kraakt. De massale executies zijn voor Teheran een manier om de oppositie de kop in te drukken, maar vergroten tegelijkertijd de maatschappelijke onvrede.

Het Iraanse regime heeft de afgelopen anderhalf jaar een reeks zware tegenslagen moeten incasseren. In april 2024 werden de Iraanse luchtverdedigingssystemen verwoest na een aanval van Israël, gevolgd door de uitschakeling van Hezbollah-leiders en de val van het Assad-regime in Syrië. De klap kwam pas echt in juni 2025, tijdens de zogenoemde Twaalfdaagse Oorlog, toen Israël en de VS gezamenlijk Iraanse nucleaire en ballistische installaties bestookten en meerdere hoge commandanten van de Revolutionaire Garde uitschakelden.

De gevolgen waren diepgaand: de hoogste leider, ayatollah Ali Khamenei, moest zich verschuilen in een bunker en was niet in staat bevelen door te geven. Het rapport stelt dat hiermee niet alleen “het strategische berekeningsvermogen van het regime werd ondermijnd, maar ook de persoonsverheerlijking van de Opperste Leider, die de kern van het systeem vormt.”

De Henry Jackson Society waarschuwt dat de val van het regime kan leiden tot chaos. “Er bestaat een gevaar dat een regime-ineenstorting leidt tot een vacuüm van bestuur dat gepaard gaat met een burgeroorlog,” staat in het document. Om dit te voorkomen benadrukken de onderzoekers dat er een plan moet komen voor de periode na een mogelijke val van de Islamitische Republiek. Alleen zo kan een “snelle en pijnloze transitie” plaatsvinden.

Tegelijkertijd ziet de denktank ook kansen. De Iraanse oppositie wordt beschreven als “cultureel liberaal en hunkert naar vrijheid.” Het rapport stelt dat juist de combinatie van economische onvrede en culturele weerstand tegen de geestelijkheid mogelijkheden biedt om de oppositie te versterken, mits er internationaal wordt nagedacht over het scenario van ‘de dag erna’.

Ondanks de strategische klappen en interne zwakte blijft het Iraanse regime volgens de onderzoekers gevaarlijk. De ayatollahs zouden vastberaden zijn hun nucleaire programma opnieuw op te bouwen en “terrorisme zowel regionaal als internationaal te exporteren.” De aanvallen van Israël en de VS hebben het regime weliswaar “teruggezet”, maar niet “de strategische en veiligheidsdreigingen weggenomen.”