Rechter: sociale media niet aansprakelijk voor racistische moord – overwinning voor vrijheid

Een Amerikaanse rechter heeft bepaald dat sociale mediabedrijven als Facebook, YouTube en Instagram niet aansprakelijk zijn voor de gruwelijke racistische moordpartij die de achttienjarige Payton Gendron in 2022 pleegde in Buffalo, waarbij hij tien zwarte Amerikanen ombracht.

Dit is geen vergoelijking van wat er is gebeurd – integendeel. Maar het is wel een fundamentele overwinning voor de vrijheid van meningsuiting en de kernwaarde van individuele verantwoordelijkheid.

De rechters maken korte metten met het gevaarlijke idee dat techbedrijven verantwoordelijk zijn voor elke daad van hun gebruikers. Gendron radicaliseerde via online content – dat is tragisch. Maar dat betekent niet dat het internet zelf de trekker heeft overgehaald.

De rechtbank erkent:

“Walgelijk materiaal zette hem aan tot haat, maar het waren zíjn keuzes, zíjn acties.”

En dat is precies het punt. Als we beginnen met het aansprakelijk stellen van platforms voor wat mensen denken of lezen, dan eindigen we met een volledig gecontroleerd, steriel, gecensureerd internet – een digitale dictatuur waarin alles wat afwijkt wordt gesloopt.

De druk op techbedrijven om meer te “modereren”, “factchecken” en “verwijderen” is al jaren gigantisch. Vooral als het gaat om politiek gevoelige onderwerpen zoals migratie, klimaat, gender en racisme. Maar dit vonnis is een rem op die censuurdrift.

Wat activisten en sommige rechters willen – en wat we in Europa helaas al grotendeels hebben met de Digital Services Act – is dat platforms verantwoordelijk worden voor de inhoud van hun gebruikers. Resultaat: overkill aan filters, blokkades, en schaduwverboden op alles wat niet politiek correct is.

Maar vrijheid betekent ook ruimte voor het ongemakkelijke, het afwijkende, het controversiële. Als dat verdwijnt, verliezen we het fundament van onze democratie.

Drie van de vijf rechters wezen terecht op het belang van Section 230, de Amerikaanse wet die platforms beschermt tegen aansprakelijkheid voor door gebruikers geplaatste inhoud. Zij waarschuwen: als we die bescherming ondermijnen, is dat het einde van het vrije internet zoals we dat kennen.

En ze hebben gelijk. Want als het eenmaal normaal wordt dat platforms aansprakelijk zijn voor alles wat gebruikers doen of zeggen, dan is het hek van de dam. Dan is iedere tweet, video of post een juridisch risico – en worden vrije meningsuiting en debat onherroepelijk ingeperkt.

Het wordt tijd dat we in Europa hetzelfde gezonde verstand gaan hanteren. De dader moet boeten – zoals ook in dit geval. Gendron is al veroordeeld tot levenslang, en mogelijk volgt zelfs de doodstraf. Volkomen terecht. Maar dat is zijn verantwoordelijkheid.

Het is niet de schuld van Facebook, YouTube of een obscure meme. De vrijheid van meningsuiting is te kostbaar om op te offeren aan de grillen van slachtofferschap, groepsschuld en politieke hysterie.