Begrijpt Jeroen Dijsselbloem het nut van Europese begrotingsregels?

Jeroen Dijsselbloem zei onlangs in een interview dat de Europese begrotingsregels niet voor niets zijn afgesproken en dat Nederland zelf het voortouw heeft genomen voor strengere regels.

Dus, de oppositie moet gewoon meegaan met die extra bezuinigingen van 6 miljard, aldus onze minister van financiën. “Niet voor niets”, zei hij, maar hij zei er niet bij waarvoor dan wel. Misschien kunnen we dat in de meest recente Miljoenennota vinden. Daar schrijft Dijsselbloem:

“Het niet-naleven van begrotingsregels heeft potentieel grote negatieve gevolgen voor andere landen in de muntunie. Zodra een niet-houdbare situatie ontstaat, worden de overheidsfinanciën van individuele lidstaten een gezamenlijke zorg. Het Stabiliteits- en Groeipact is om deze reden aangescherpt met strengere regels om begrotingsdiscipline af te dwingen, terwijl sancties meer automatisch worden doorgevoerd.” 

Kennelijk zijn de Europese begrotingsregels ingevoerd om onhoudbaarheid van de overheidsschuld te voorkomen. Is de Nederlandse overheidsschuld onhoudbaar, dat wil zeggen loopt die schuld (als percentage van het nationaal inkomen) ongeremd uit de hand? Het IMF vindt al jaren van niet en het CPB dat, met Bas Jacobs in zijn voetspoor, jarenlang in goede tijden steeds voor onhoudbaarheid van de overheidsschuld waarschuwde, vindt dat nu in slechte tijden zelfs ook al niet meer (en heeft opnieuw Bas Jacobs in zijn voetspoor). 

Maar Dijsselbloem schreef dan ook over “potentieel grote gevolgen”. Het zou kunnen dat een land dat zich niet aan de regels houdt, tot andermans last wordt. Kijk maar naar Griekenland. Alleen, dat land heeft zich nooit aan de Europese begrotingsregels gehouden. Het was dan ook eigenlijk de bedoeling dat de regel om het overheidstekort onder de 3% te houden in normale tijden zou worden nageleefd om er voor te zorgen dat overheden zich niet te buiten gaan aan buitenissige uitgaven. Zeker als het goed gaat met de economie hebben overheden de neiging alle remmen los te laten. Juist dan zijn strenge regels nodig om begrotingsdiscipline af te dwingen. Helaas is het ook zo dat er in goede tijden weinig behoefte is om er goed op te letten of iedereen zich wel aan de regels houdt. Het gaat immers goed en dus moeten we niet te moeilijk doen.

Als je je in goede tijden aan de regel houdt, is er kans dat je in economisch slechte tijden ook nog aan de regel voldoet. Tenzij die tijden uitonderlijk slecht zijn, zoals nu. Als er dan tegenvallers zijn die buiten de schuld van de overheid tot ‘te’ grote tekorten leiden, is het contraproductief om je aan zo’n regel te houden. Maatregelen om aan de regel te voldoen (bezuinigen, lastenverhoging) verergeren dan het probleem. Dan zou je zo’n regel dus (tijdelijk) buiten werking moeten stellen. Maar, en dat is het paradoxale van de (internationale) politiek, juist dan worden de regels “aangescherpt”.

Nederland heeft zich in goede tijden altijd redelijk aan de Europese begrotingsregels gehouden en is een trouw deelnemer aan allerlei steunregelingen voor landen die zich niet aan die regels hebben gehouden. Het is dus een gotspé als Nederland “automatisch” gestraft zou worden omdat het overheidstekort wel eens een paar tienden van procentpuntjes boven de norm uit zou kunnen komen. Maar, ik geef het met Dijsselbloem toe: Nederland heeft er wel zelf om gevraagd.

Harrie Verbon